Book Title: Yogvinshika Prakaranam
Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay Gani, Kirtiyashsuri
Publisher: Sanmarg Prakashan
View full book text
________________ 90 योगविंशिका गाथा तदेवोत्कटिकासनं गोदोहिकासनं गोदोहकसमाकारत्वात् पाणिभ्यां भुवस्त्यागे सति / इदं च प्रतिमाकल्पिकादीनां विधेयतयोपदिष्टम् / / 132 / / अथ कायोत्सर्गः - प्रलम्बितभुजद्वन्द्वमूर्ध्वस्थस्यासितस्य वा / स्थानं कायानपेक्षं यत् कायोत्सर्गः स कीर्तितः / / 133 / / वृ० - प्रलम्बितं भुजयोर्द्वन्द्वं यत्र तत्तथा, कायानपेक्षं स्थानं स कायोत्सर्गो नामासनमूर्ध्वस्थस्यासितस्य वा। उर्ध्वस्थितानां कायोत्सर्गो जिनकल्पिकादीनां छद्मस्थतीर्थकराणां च भवति, ते हि ऊर्ध्वर्जव एवासते, स्थविरकल्पिकानां तु ऊर्ध्वस्थितानामासितानां वा उपलक्षणात् शयितानां वा यथाशक्ति भवति, कायोत्सर्ग इति स्थान-ध्यान-मौनक्रियाव्यतिरेकेण क्रियान्तरसम्बन्धिनः कायस्योत्सर्गस्त्याग इत्यर्थः / इदं चासनानां दिक्प्रदर्शनमात्रमुक्तमासनान्तराणामुपलक्षणार्थम्, तथाहि - आम्रकुब्जासनम् आम्राकारतयाऽवस्थितिः, यथा भगवान् महावीर एकरात्रिकी प्रतिमां श्रितः सङ्गमकसुराधमेन विहितां विंशतिमुपसर्गाणामधिसेहे / तथा एकपार्श्वशायित्वम् तच्चोर्ध्वमुखस्याधोमुखस्य तिर्यङ्मुखस्य वा भवति / तथा दण्डायतशायित्वम् ऋजूकृतशरीरस्य प्रसारितजङ्घोरुद्वयस्य चलनरहितस्य तद्भवति / तथा लगण्डशायित्वं मूर्ध्नः पार्योश्च भूमिस्पर्श शरीरेण च भूमेरस्पर्शे तद्भवति / तथा समसंस्थानं यत् पार्ण्यग्रपादाभ्यां द्वयोराकुञ्चितयोरन्योन्यपीडनम् / तथा दुर्योधनासनं यद्भुमिप्रतिष्ठितशिरस उत्पादमवस्थानं कपालीकरणमिति च प्रसिद्धम्, तस्मिन्नेव यदा जड्डे पद्मासनीकृते भवतस्तदा दण्डपद्मासनम् / तथा स्वस्तिकासनं यत्र सव्यमाकुञ्चितं चरणं दक्षिणजङ्घोर्वन्तरे निक्षिपेत् दक्षिणं चाकुञ्चितं वामजबोर्वन्तरे इति / तथा सोपाश्रयं योगपट्टकयोगाद् यद् भवति तथा क्रौञ्चनिष दन-हंसनिषदन-श्वनिषदन-हस्तिनिषदन-गरुडनिषदनादीन्यासनानि क्रौञ्चादीनां निषण्णानां संस्थानदर्शनात् प्रत्येतव्यानि / तदेवं न व्यवतिष्ठन्ते आसनविधिः / / 133 / / ततः - जायते येन येनेह विहितेन स्थिरं मनः / तत्तदेव विधातव्यमासनं ध्यानसाधनम् / / 134 / / वृ० - मेदस्विनामितरेषां च बलवतामपरेषां च येन येनासनेन कृतेन सात्म्यविशेषात् स्थिरं मनो जायते तत्तदेवासनं ध्यानसाधनत्वेन विधेयम् / यदाह - “सव्वासु वट्टमाणा मुणओ जं देसकालचेट्ठासु / वरकेवलाइलाभं पत्ता बहुसो समिअपावा / / 1 / / तो देसकालचेट्ठानियमो झाणस्स नत्थि समयम्मि / जोगाण समाहाणं जह होइ तहा पयइअव्वं / / 2 / / " __ - ध्यानशतक, गा. 40-41 / / न चैवमासनाभिधानमनर्थकम्, प्रतिमाकल्पिकान् प्रत्यासननियमस्याभिधानात् / / द्वादशसु भिक्षुप्रतिमासु अष्टम्यां प्रतिमायामासननियमो यथा - उत्ताणग पासल्ली नेसज्जी वा वि ठाण ठाइत्ता / सह उस्सग्गे घोरे दिव्वाई तत्थ अविकंपो / / 1 / / नवम्यां यथा - दोश्या वि एरिस छिय बहिआ गामाइआण नवरं तु / उक्कड लगंडसाई दंडाययउ व्व ठाइत्ता / / 2 / / दशम्यां यथा - तश्या वि एक नवरं ठाणं तु तस्स होइ गोदोही / वीरासणमहवा वी ठाइज वि अंबखुज्जो उ / / 3 / / - पञ्चाशके, 18/15-16-17 / / 134 / / - योगशास्त्र-प्रकाश-४, सवृत्तिकः / /

Page Navigation
1 ... 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214