Book Title: Yogvinshika Prakaranam
Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay Gani, Kirtiyashsuri
Publisher: Sanmarg Prakashan
View full book text
________________ योगविंशिका गाथा-३ अर्थतत्फलम् - ऋद्ध्यप्रवर्तनं चैव, सूक्ष्मकर्मक्षयस्तथा / अपेक्षातन्तुविच्छेदः, फलमस्याः प्रचक्षते / / 365 / / वृ० - ऋद्धीनां आमर्पोषध्यादीनामनुपजीवनेनाऽप्रवर्तनमव्यापारणम्, सूक्ष्मकर्मक्षयः सूक्ष्माणां केवलज्ञानदर्शनयथाख्यातचारित्राद्यावारकाणां कर्मणां क्षयः, चैवेति तथेतिशब्दावुक्तसमुञ्चये / तथा, अपेक्षातन्तुविच्छेदोऽपेक्षैव बन्धहेतुत्वात्तन्तुरपेक्षातन्तुस्तद्व्यवच्छेदः फलमस्याः समतायाः ‘प्रचक्षते' विचक्षणा इति / / 365 / / - योगबिन्दुः सवृत्तिकः / / B - व्यवहारकुदृष्ट्योच्चैरिष्टानिष्टेषु वस्तुषु / कल्पितेषु विवेकेन तत्त्वधीः समतोच्यते / / 22 / / वृ० - व्यवहारेति / व्यवहारकुदृष्ट्याऽनादिमत्या वितथगोचरया कुव्यवहारवासनयाऽविद्या पराभिधानया / उञ्चैरतीव / कल्पितेषु इष्टानिष्टेषु इन्द्रियमनःप्रमोददायिषु तदितरेषु च वस्तुषु शब्दादिषु / विवेकेन “तानेवार्थान् द्विषतस्तानेवार्थान् प्रलीयमानस्य / निश्चयतोऽस्यानानिष्टं न विद्यते किञ्चिदिष्टं वे”त्यादिनिश्चयालोचनेन / तत्त्वधीरिष्टानिष्टत्वपरिहारेण तुल्यताधीरुपेक्षालक्षणा समतोच्यते / यदुक्तम् - “अविद्याकल्पितेषू चैरिष्टानिष्टेषु वस्तुषु / सञ्ज्ञानात्तद्व्युदासेन समता समतोच्यते / / 364 / / " (योगबिन्दौ) / / 22 / / विनतया न हि ध्यानं ध्यानेनेयं विना च न / ततः प्रवृत्तचक्रं स्यावयमन्योऽन्यकारणात् / / 23 / / वृ० - विनेति / एतया समतया विना हि ध्यानं न स्यात्, चित्तव्यासङ्गेऽनुपरमात् / ध्यानेन विना चेयं समता न भवति, प्रतिपक्षसामग्र्या बलवत्त्वात् / अतो द्वयं ध्यानसमतालक्षणं अन्योऽन्यकारणात् प्रवृत्तचक्रमनुपरतप्रवाहं स्यात् / न चैवमन्योऽन्याश्रयः, अप्रकृष्टयोस्तयोमिथ उत्कृष्टयोर्हेतुत्वात् / सामान्यतस्तु क्षयोपशमभेदस्यैव हेतुत्वादिति ज्ञेयम् / / 23 / / ऋद्ध्यप्रवर्तनं चैव सूक्ष्मकर्मक्षयस्तथा / अपेक्षातन्तुविच्छेदः फलमस्याः प्रचक्षते / / 24 / / वृ० - ऋद्धीति / ऋद्धीनामामर्षोषध्यादीनामनुपजीवनेनाप्रवर्तनमव्यापारणं / सूक्ष्माणां केवलज्ञानदर्शनयथाख्यातचारित्राद्यावरकाणां कर्मणां क्षयः / तथेति समुच्चये अपेक्षैव बन्धनहेतुत्वात्तन्तुस्तद्व्यवच्छेदः फलमस्याः समतायाः प्रचक्षते विचक्षणाः / / 24 / / . - द्वा. द्वा., 18 - योगभेदद्वात्रिंशिका सवृत्तिः।। 7]- तुला - A - अविद्या = सू० - अनित्याशुचिदुःखानात्मसु नित्यशुचिसुखात्मख्यातिरविद्या / / 2-5 / / भा० - अनित्यकार्ये नित्यख्याति, तद्यथा - ध्रुवा पृथिवी, ध्रुवा सचन्द्रतारका द्यौः, अमृता दिवौकसः इति / तथाऽशुचौ परमबीभत्से काये - “स्थानाद्वीजादुपष्टम्भान्निस्यन्दान्निधनादपि / कायमाधेयशौचत्वात्पण्डिता ह्यशुचिं विदुः / / 1 / / " इत्यशुचौ शुचिख्यातिदृश्यते / नवेव शशाङ्कलेखा कमनीयेयं कन्या मध्वमृतावयवनिर्मितेव चन्द्रं भित्त्वा निःसृतेव ज्ञायते, नीलोत्पलपत्रायताक्षी हावगर्भाभ्यां लोचनाभ्यां जीवलोकमावासयन्तीवेति, कस्य केनाभिसम्बन्धः ? भवति चैवमशुचौ शुचिविपर्यासप्रत्यय इति / एतेनापुण्ये पुण्यप्रत्ययः, तथैवानर्थे चार्थ प्रत्ययो व्याख्यातः / तथा दुःखे सुखख्यातिं वक्ष्यति, “परिणामतापसंस्कारदुःखैर्गुणवृत्तिविरोधाञ्च दुःखमेव सर्वं विवेकिनः” (2.15) इति, तत्र सुखख्यातिरविद्या / तथाऽनात्मन्यात्मख्यातिः बाह्योपकरणेषु चेतनाचेतनेषु भोगाधिष्ठाने वा शरीरे पुरुषोपकरणे वा मनसि अनात्मन्यात्मख्यातिरिति /

Page Navigation
1 ... 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214