Vinshati Vinshika Shabdasha Vivechan Uttararddha

Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 8

પ્રવેશક થાય છે અને સમ આલોચનાથી કઇ રીતે સંસાર પરિમિત થાય છે તે વાત પણયુક્તિઓથી બતાવેલ છે.
સોળમી વિંશિકા
પંદરમી વિંશિકામાં સાધુને સંયમજીવનમાં થયેલી સ્કૂલનાના નિવારણ માટે આલોચનાની વિધિ બતાવી. હવે આલોચના કર્યા પછી પ્રાયશ્ચિત્તથી સ્કૂલનાની શુદ્ધિ કરવાની હોય છે. તેથી સોળમી વિંશિકામાં દશ પ્રકારના પ્રાયશ્ચિત્તના ભેદો બતાવે છે. સામાન્ય નિયમ પ્રમાણે જે ભાવથી પાપ થયું હોય તેનાથી બળવાન પ્રતિપક્ષી (વિરોધી) પરિણામ થાય તો પાપ અવશ્ય નાશ પામે, અને આલોચના તે રીતે જ કરવાની હોય છે કે જેથી પાપના પરિણામો કરતાં અધિક સંવેગ ઉલ્લસિત બને, અને અધિક સંવેગથી અવશ્ય પાપનાશ થઇ જાય છે. તો પછી પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનું પ્રયોજન શું? આ પ્રકારનો પ્રશ્ન વિચારકને ઉઠે, તેનું સમાધાન પ્રસ્તુત વિંશિકામાં સારી રીતે કરેલ છે. અને પ્રાયશ્ચિત્ત કરનાર જીવ આલોચના તીવ્ર સંવેગથી કરે તો સર્વ પાપોનો નાશ પણ થઇ શકે છે તે વાત યુક્તિથી બતાવેલ
તે સિવાય કેવા પ્રકારનાં પાપોમાં કેવું પ્રાયશ્ચિત્ત પ્રાપ્ત થાય તેવો વિભાગ સામે રાખીને દશ પ્રકારના પ્રાયશ્ચિત્તોનો વિભાગ બતાવેલ છે, જેનાથી પ્રાથમિક ભૂમિકામાં પોતે કેવું પાપકર્યું છે અને તેનાથી પોતે કેવા પ્રાયશ્ચિત્તનો અધિકારી છે, તેવું જ્ઞાન પણ થાય છે. અને પ્રાયશ્ચિત્ત કઇ રીતે લેવું જોઇએ તે બતાવેલ છે, જેથી યોગ્ય જીવ સમ્યફ પ્રાયશ્ચિત્ત કરીને શુદ્ધિ કરી શકે. પ્રાયશ્ચિત્ત આપનાર ગુરુ પ્રાયશ્ચિત્ત લેનાર વ્યક્તિના ભેદથી કઇ રીતે પ્રાયશ્ચિત્તનો ભેદ કરી શકે તે પણ બતાવેલ છે, જેથી પ્રારંભિક પ્રાયશ્ચિત્તના વિષયમાં સર્વ પાસાંઓનો બોધ થાય છે.
સત્તરમીવિંશિકા
અગિયારમી વિંશિકાથી માંડીને અત્યાર સુધી પ્રથમ યતિધર્મ બતાવ્યો. યતિધર્મ ગ્રહણ કર્યા પછી સાધુ પ્રહાગશિક્ષા અને આસેવનશિક્ષા મુખ્યરૂપે કરે છે તેની વિધિ બતાવી. ત્યાર પછી સાધુને સંયમયોગની વૃદ્ધિ માટે વસ્ત્ર, પાત્ર, ભિક્ષા અને વસતિની આવશ્યકતા રહે છે, તેની શુદ્ધિ કઈ રીતે સાધુ કરે છે તે વાત બતાવી. ત્યાર પછી ભિક્ષાશુદ્ધિ માટે આવશ્યક ઉપયોગની ક્રિયા બતાવી અને ભિક્ષામાં પ્રાપ્ત થતા અંતરાયની શુદ્ધિ બતાવી. આ રાત રે ! નિરાકુળ સંયમ પાળી શકે છે. તેમ છતાં અનાદિ અભ્યાસને કારણે કોઇ ખલના થાય તો તેની શુદ્ધિ કઇ રીતે કરવી તેના માટે આલોચના અને પ્રાયશ્ચિત્તનું સ્વરૂપ બતાવ્યું, અને તેનાથી શુદ્ધ થયેલો સાધુ પોતાની સર્વ ક્રિયાને મોક્ષસાધક યોગરૂપ બનાવે છે. તેથી હવે યોગ શું ચીજ છે.