Vastusara

Author(s): Prabhashankar Oghadbhai Sompura
Publisher: Balwantrai Sompura

Page 7

કાળના વિશ્વકર્માના જેષ્ઠ પુત્ર શિલ્પી જયે રચેલા હોય તેમ લાગે છે પરંતુ તેનુ સંશાધન કોને તે ગ્રંથ પેાતાના નામ પર ચડાવી દીધેા હૈાય તેમ જણાય છે.
સ્. મડનના લઘુ બધુ નાથજી એ પણ વિદ્વાન હતા તેણે વાસ્તુમ જરી નામે ગ્રંથ ત્રણ સ્તબક (અધ્યાય) ના લખેલા મડનના બે પુત્રા ગોવિંદ અને ઇશ્વર હૅત્તા. ઈશ્વરના પુત્ર છીત છીતા વિ.સ. ૧૫૫૫ માં હતા
સૂ. મ`ડનના પુત્ર ગાવિ ંદે કલાનીધિ, ઉદ્ધારયેારણી, દ્વારદીપીકા અને રખાણુ વ નામે ચાર ગ્રંથા વિસ' ૧૬૮૧ માં રચેલા ગોવિદે. કુભા રાણાના પુત્ર રાણા રાયમલના રાજ્ય કાળમાં કલાનિધિ કવિ સ ૧૯૮૧ માં પુરા કરેલા સુ. નાથજીએ વાસ્તુ માઁદી ગ્રંથ પણ રાણા રાયમલજીના સમયમાં રચેલે
મહારાણા કુંભાના પિતા મેકલજીના સમયમાં સૂ. મંડનને કુટુંબને મેવાડમાં નીમંત્રેલ. મેાકલજી, સ’ ૧૪૭૮ થી ૧૪૮૫ની એક લીંગજીની પાસેની પ્રશસ્તિના લેખમાં સૂત્રધાર હાદા. સૂત. કરણઃ સૂત. વિજલ. સૂતમના, વીરામનાના પુત્ર વીશ અને વિસા ઉપરોક્ત પ્રશસ્તિમાં કરણને શિલ્પ વિશારદ અને સૂત્રધારને ગુરૂ જણાવેલ છે. તેમ સાહિત્યનેતા પણ કહેલ છે
મેકલજીના વિસ’ ૧૪૮૫ની ચીતેડની પ્રશસ્તિના લેખમાં સૂત્રધાર ખીજલ, સૂત. મના, સૂત. વીસલના નામા આપેલા છે ખીલને સકલ ગુણવાન કહ્યો છે તેમના સમયનાં વિસ ૧૪૮૭ ના એક લેખમાં જહુ નામે પ્રમુખ શીલ્પિના ઉલ્લેખમાં તેને સૂત્રધારના પ્રમુખ કહ્યો છે.
કુંભારાણાના સમયમાં સૂત્ર॰ મંડને કુભલમેરના વિશાળ દુ અને તેમાંનામ દિ અને એકલીંગજીના દુર્ગાની અંદરના મંદિરના નિર્માણ કરેલા છે
વિસ` ૧૪૮૨ ના એક તામપત્રમાં વર્ણન છે કે મહારાણા મેકલજીના દરબારમાં એવા કુશળ શિલ્પી સૂત્રધાર ન હતા તેથી રાણાના પ્રયત્નથી ગુજરાતમાંથી સૂત્રધાર ખેતા અને તેના પુત્ર પરિવારને નિમંત્રી મેવાડમાં વસાવ્યા કાળાંન્તરે તેમને દાનાદિ વ્યવસ્થા પણ કરી મહારાણા કુંભાએ ચિતેડ પર પ્રીતિ સ્ત’ભ વિ. સ. ૧૪૮૮મા ધાબ્યા તે પરના લેખમાં સૂત્રધાર લક્ષ (લાખા)ના પુત્રે કફ શિલ્પિ જઇતાએ તેના પુત્ર નાથ પેમા અને પૂજાએ કીર્તિસ્તંભ અધેલ તે ઉપલા માળે એક આસન પર શિલ્પી જેતાની મૂર્તિ એસારી છે તેના પાસે તેના ત્રણ પુત્રાની આકૃતિ વિ. સ. ૧૪૯૫ ના એક લેખમાં સૂત્ર નારદના પીતા લક્ષ. તેજ જતાના પીતા લક્ષ (લાખા) હાવા જોઇએ
એકલિં’ગજી પાસે નાગદાના જૈન શાંન્તીનાથજીની પ્રતિમાની પાટલી પર વિ. સં. ૧૪૯૪ કુંભારાણાના કાળમાં સૂત્ર મદન પુત્ર ધરણા કતરેલ છે.