Trishashtishalakapurushcharitammahakavyam Parva 8 9

Author(s): Hemchandracharya, Ramnikvijay Gani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 192

प्रथमः सर्गः) श्रीत्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितम् ।
१६५ ज्ञात्वाऽथ सेवक इवाऽवसरं
डुढौके ब्रह्मदत्तस्य चक्रं दिक्चक्रजित्वरम् ॥४४४।। ततो जहार दीर्घस्य तेनाऽशु ब्रह्मसूरतूंन् । विमर्दो विद्युतः को वा गोधानिधनसाधने ? ॥४४५।। जयतादेष चक्रीति भाषिणो मागधा इव । ब्रह्मदत्तोपरि सुराः पुष्पवृष्टिं वितेनिरे ॥४४६॥ पौरैः पितेव मातेव देवतेव स वीक्षितः । पुरं विवेश काम्पील्यं सुत्रोमेवाऽमरावतीम् ॥४४७॥ पूर्वोदूढाः सर्वतोऽपि पत्नीरानाययन्नृपः । कुरुमत्यभिधानां च स्त्रीरत्नं प्रत्यतिष्ठपत् ॥४४८॥ पअन्येधुर्भरतक्षेत्रसाधनाय समुद्यतः । अनुचक्र चक्रवर्ती प्रचचालाऽमितैर्बलैः ॥४४९॥
आसीत् पूर्वं नृपश्रेष्ठः श्रीमान् वृषभलाञ्छनः । सुतज्येष्ठाय भरतनाम्ने राज्यमदत्त सः ॥४५०॥ विभज्याऽपरपुत्राणां नवाग्रनवतेः पुनः । ददौ देशान् स्वयं स्वामी तपस्तप्त्वा शिवं ययौ ॥४५१॥ देशास्तन्नामभिस्तेऽमी प्राच्यां प्रगम-मस्तकौ । पुत्राङ्गारक-मल्लाङ्गार्मलेयो भार्गवोऽपि च ॥४५२॥ प्राग्ज्योतितिषवंशौ च मगधो मासवर्तिकः । दक्षिणायां बाणमुक्त-वैदर्भवनवासिकोः।।४५३॥ महीषको वनराष्ट्रस्तायिका-ऽश्मक-दण्डकाः । कलिङ्गेर्षिक-पुरुषा मूलको भोगवर्धकः ॥४५४।। कुन्तलश्च प्रतीच्यां तु दुर्ग-सूर्पारका-ऽर्बुदाः । आर्य-कल्लीवना-ऽयस्ताः काक्षिकी-ऽनर्त-सारिकाः ॥४५५॥ माहेक-रुरु-कच्छाश्च सुराष्ट्रो नर्मदस्तथा । सारस्वतस्तापसश्चोत्तरस्यां तु ककुभ्यथ ॥४५६॥ कुरु-जाङ्गल-पञ्चाल-सूरसेन-पटच्चराः । कलिङ्ग-काशि-कौशल्य-भद्रकार-वृकार्थकाः ॥४५७।। त्रिगर्त-कौशला-ऽम्बष्ठाः साल्व-मत्स्य-कुनीयकाः । मौक-बाल्हीक-काम्बोजा मधुदेशश्च मद्रकः ॥४५८|| आत्रेय-यवना-भीर-वान-वानस-कैकयाः । सिन्धु-सौवीर-गान्धार-काथतोष-दसेरकाः ॥४५९।। भारद्वाज-श्चमूरैश्च प्रस्थालस्तार्णकर्णकः । अथैते त्रिपुरा-वन्ति-चेदि-किष्किन्ध-नैषधाः ॥४६०।। दशार्ण-कुसुमर्गौ च नौप-लान्तप-कौसलाः । पदाम-विनिहोत्रौ च वैदिशो विन्ध्यपृष्ठगाः ॥४६१।। विदेह-वत्स-भद्रास्तु वज्र-सिण्डिम्भ-सैतवाः । कुत्स-भङ्गावमी मध्यदेशमध्यनिवासिनः ॥४६२॥ साधयन्मागधाधीशं वरदामाधिपामरम् । प्रभासं कृतमालं चाऽपरानपि यथाक्रमम् ॥४६३॥ नृपचक्रशिरश्चुम्बिशासनो ब्रह्मनन्दनः । शतमेकोनमेतांश्च स्वयं देशानसाधयत् ॥४६४॥ युग्मम् ।। विभिन्नस्वामितोद्भूतसीमनिर्मूलनादिति । षट्खण्डां नृपतिः पृथ्वीमेकखण्डां विनिर्ममे ॥४६५॥ ततश्चचाल भूपालमौलिलालितशासनः । नृपतिः प्रति काम्पील्यं निपील्य प्रतिपन्थिनः ॥४६६॥ छादयन्मेदिनीं सैन्यैः खं तदुत्खातपांशुभिः । प्रदर्शिताध्वा चक्रेण वेत्रिणेवाऽग्रयायिना ॥४६७॥ चतुर्दशानां रत्नानामीशो नवनिधीश्वरः । गच्छन् प्रयाणैरच्छिनैस्तत्पुरं प्राप भूपतिः ॥४६८॥ युग्मम् ॥ मुदा प्रकान्तसंगीतमिव तूर्यध्वनिच्छलात् । पुरं विवेश काम्पील्यं ब्रह्मदत्तनृपस्ततः ॥४६९॥ सर्वतोऽपि तदोपेत्योपेत्य द्वादशवार्षिकः । तस्याऽभिषेक: प्रारेभे भरतस्येव राजभिः ॥४७०॥ पूर्वमेकाकिनस्तस्य भ्राम्यतो ब्रह्मजन्मनः । द्विजः कोऽपि सहायोऽभूद्विभागी सुख-दुःखयोः ॥४७१॥ प्राप्तराज्यं च मां श्रुत्वा भट्ट ! शीघ्रं त्वमापतेः । इति सङ्केतितः सोऽपि तदभ्यर्णे तदाऽऽययौ ॥४७२॥
राज्याभिषेकव्याक्षेपात् स प्रवेशमनाप्नुवन् । प्रारेभे सेवितुं द्वारस्थित एव महीपतिम् ॥४७३।। १. प्राणान् । २. गोधायाः घातकरणे विद्युतः को विमर्दः स्यात् ? इत्यर्थः । ३. इन्द्रः । ४. पूर्वादूढाः मु० । ५. प्रत्यतिष्ठिपत् मु० । ६. ०मलया मु० । ७. प्राग्ज्योतिष० हे० विना । ८. मान० सं० । ९. ०वासकाः सं० । १०. महीयको सं० । ११. कलिङ्गेपिक० हे० । १२. दुर्गसूपरिका० मु० । १३. काक्षिका० मु० । १४. माहेष० सं० । १५. सुराष्ट्रा मु० । १६. ०कौशिल्य० मु० । १७. विगतकौसला० मु० । १८. ०श्चमुरश्व० मु० । १९. ४५४ तः ४६४ पर्यन्ताः श्लोकाः सं० प्रतौ न दृश्यन्ते । २०. ०स्वामिनो० मु०। २१. काम्पिल्यं मु० । २२. शत्रून् । २३. ०पांसु० मु०। २४. महीपतेः हे० ।