Suvas 1942 05 Pustak 05 Ank 01

Author(s): Suvas Karyalay
Publisher: Suvas Karyalay

Page 7

શકારિ વિક્રમાદિત્ય : ૩ સમરત પ્રજાઓના હદયમાં જડાયલા, જેને સંવતસર હજી લગી પણ હયાતિ ભોગવે છે એવા ભારતના મહાનમાં મહાન નૃપતિ વિક્રમાદિત્યને ઐતિહાસિક વ્યક્તિ તરીકે ગણવાને ઇનકાર કર્યો અને ઈ. સ. પુર્વે ૫૬માં શરૂ થયેલા સંવત્સર સાથે સંકળાયેલું વિક્રમ નામ ઈ. સ. ૩૭પમાં સિહાસને આવેલા ચન્દ્રગુપ્ત બીજાને આભારી હેવાનો મત રજૂ કર્યો ને હિંદી ઇતિહાસકારોએ એ વિચિત્ર મતને અપનાવી લીધું. પ્રમાણભૂત હિંદી સાહિત્યમાં ગર્દભિલ્લ રાજવંશ અને વિક્રમાદિત્યનું વ્યક્તિત્વ અમર બનેલું હોવા છતાં હિંદી ઇતિહાસ-રચનામાં જ્યારે તેની અને પરિણામે હિંદની આર્ય પ્રજા અને તેનાં પ્રમાણેની જે અવગણના થાય છે અને તે સ્થળે પરદેશીઓની વિચિત્ર કલ્પનાઓને જે પસંદગી અપાય છે તે પ્રત્યે કેવળ અમને જ નહિ, પરંતુ તટસ્થ પરદેશી વિદ્વાનને પણ વધે છે. જે
આટલા પ્રાસ્તાવિક વકતવ્ય પછી હવે આપણે ઉપરોક્ત લેખમાં શાસ્ત્રીજીએ ઈ. સ. પૂર્વે પહેલી સદીમાં અવંતી–ઉજ્જયિનીમાં વિક્રમ નામે નૃપતિના અસ્તિત્વનો ઇન્કાર કરવામાં અને સંવત્સર સાથે સંકળાયેલું વિક્રમ નામ ચોથી સદીના ગુપ્તવંશી સમ્રાટ ચન્દ્રગુપ્ત બીજાને આભારી છે એમ દર્શાવવામાં જે દલીલે વાપરી છે તે કેવી લૂલી, અભ્યાસ રહિત અને અધૂરી છે તે વિચારીને મહાન વિક્રમાદિત્યના અજોડ વ્યકિતત્વ પર પ્રકાશ પાથરવાનો પ્રયત્ન કરીએ.
માનસી”ના ઉકત લેખમાં શાસ્ત્રીજી જણાવે છે કે- વિક્રમ સંવતના આરંભ વખતે ઉજજે. નમાં કે ક્યાંય પણ વિક્રમાદિત્ય નામનો રાજા થઈ ગયા વિશે જૈનબતપરંપરા સિવાય કોઈ જાતને ઐતિહાસિક પુરાવો આપણી પાસે નથી. એ વિક્રમાદિત્ય ખરેખર થયો હોય તે એને કોઈ ઉત્કીર્ણ લેખ કે સિકકો મળ્યો નથી. એટલું જ નહિ પણ પિરાણિક મૃતપરંપરા કે બદ્ધ બુતપરંપરામાં એ સમયમાં વિક્રમનું નામ મળતું નથી.”
શાસ્ત્રીજી જેન કે બદ્ધ સાહિત્યથી અપરિચિત હોય તે સમજી શકાય તેવું છે, પરંતુ પિરાણિક સાહિત્ય વિષે પણ તેઓ આટલા અનભિજ્ઞ છે તે તે ખરેખર વિસ્મયજનક છે. કેમકે પુરાણમાં અનેક સ્થળે ઉક્ત વિક્રમ અંગેના ઉલ્લેખો મળી આવે છે?
છંદપુરાણ માં સ્પષ્ટ જણાવ્યું છે કે- કલિયુગનાં ૩૦૨૦ વર્ષ વીત્યા પછી વિક્ર
Thus the year 163 A. B.(B. C. 380 ) as the year of the accession of the founder of the Maurya dynasty to the throne of Patliputra is established beyond the possibility of a doubt......... Rock-edicts belong to Samprati who was contemporary with the five Yona--kings of the then divided Greek Empire.
The Indian Antiquary Vol. XXXII, p. 227-233 ( વિશેષ પ્રમાણે માટે જુઓ પ્રાચીન ભારતવર્ષ-- ભાગ બીજે ]
2. Most scholars are a priore disinclined to believe in Indian tradition and some times prefer the most marvellous accounts of foreign authors to Indian lore.
Prof. Sten Konow, Kharosthi Inscriptions. p. XXVI ૩. કલિયુગ-સંવત્સર અને વિક્રમસંવત્સર વચ્ચે ૩૦૪૪ વર્ષનું અંતર છે. કલિયુગ-સંવત્સરની ચોકસ શરૂઆત ઈ. સ. પૂર્વે ૩૧૨ ના ફેબ્રુઆરીની ૧૮ મી તારીખની પ્રભાતથી થાય છે. [ પ્રમાણે માટે જુઓ - ભારતીય પ્રાચીન ટિરિનાઝા અને “સુવાસ ફેષ. ૧૯૪૧ ] તેની સાથે આ કલેકને મેળવતાં અને વિક્રમાદિત્યે ર૪-૨૫ વર્ષની વયે પિતાના સંવત્સરની શરૂઆત કરી છે તે લક્ષમાં લેતાં કલિયુગનાં ૩૦૨૦ વર્ષની આ સાલને નિશવિક્રમાદિત્યના જન્મને અનુલક્ષીને થયેલ હેવાને સંભવ જણાય છે.