________________
જ્વાલામુખી
કિશોરલાલ કેડારી ઈટાલીમાં નેપલ્સ નગર પાસે “ વિસુવિયસ' જવાલામુખી પર્વત આવેલો છે. એ પર્વતની ઊંચાઈ સમુદ્રની સપાટીથી લગભગ ૩૯૪૮ ફીટ જેટલી છે. વિસુવિયસ જ્વાલામુખી પર્વતને ઘેરા લગભગ ૩૦ માઈલ જેટલું છે. વિશુવયસ જેવો ભયંકર-ભારે ખુવારી કરતજવાલામુખી યુરોપમાં બીજો ભાગ્યે જ હશે ! ઈ. સ. ની પહેલી સદીથી અત્યારસુધીમાં આ જવાલામુખી ઓછીવત્તી મુદતે અને ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં લગભગ ૨૦૦ વાર ફાટયો હશે ! તેના વારંવાર ફાટવાથી એ જવાલામુખી પર્વતની ઊંચાઈ હંમેશા બદલાતી રહે છે. ઇ. સ. ૧૮૪૫ માં તેની ઊંચાઈ ૩૯૦૦ ફુટ જેટલી હતી. ઈ. સ. ૧૮૬૯માં તે ૪૨૫૫ ફુટ જેટલી હતી. અને ઇ. સ. ૧૮૭રમાં તે પાછી ઘટી ગઈ હતી. અત્યારે આ પર્વતની ઊંચાઈ પાછી વધતી હોય એમ લાગે છે. આજે જે વિસુવિયસ પર્વત ઉપર રેલવે કરવામાં આવી છે તે વિસુવિયસ પર્વત ઉપર રોમન સામ્રાજ્યની જાહોજલાલીના વખતમાં પુષ્કળ લીલોતરી ઊગી નીકળી હતી અને દ્રાક્ષના માંડવા ફળ્યા હતા ! પ્રાચીન ધનાઢય માલેતૂઝાર રેમન વ્યાપારીઓએ આ પર્વત ઉપર હવા ખાવા માટે સુંદર બંગલાએ બંધાવ્યા હતા. રામન બાદશાહ નરેના અમલ દરમ્યાન ઈ. સ. ૬૩માં ઈટાલીમાં એક ભૂકંપ થયેલ હતું. ત્યારથી વિસુવિયસ પર્વત ડગમગવા માંડયો હતો. શહેનશાહ ટેટ્સના સમયમાં ઈ. સ. ૭૯ના ઓગસ્ટ માસની ૨૪મી તારીખે વિસુવિયસ પર્વત ફાટી ઊઠ હતો. ઉષ્ણ રાખના પ્રચંડ ફુવારાથી જવાલામુખી વિસુવિયસ પાસે આવેલાં બે મોટાં શહેરે “પિમ્પિયાઈ ” અને “હકર્યુંલેનિયમ” ઉપર લગભગ દશ ફુટ જેટલો રાખને થર ચડી ગયે હતો. આગ ને પત્થરની સતત વૃષ્ટિથી સુંદર શહેર હકર્યુંલેનિયમનાં મકાને તરત જમીનદેસ્ત થઈ ગયાં હતાં. વિસુવિયસ પર્વતની આસપાસના પ્રદેશ લગભગ દશ ફુટ જેટલે ઊંડે દટાઈ ગયો હતો. કુદરતના આ કાપથી લગભગ પાંચ હજાર મનુષ્યો ફુર વિસુવિયસનો ભોગ બન્યાં હતાં, કુદરતનો ઈતિહાસ લખનાર “પ્લીની” રોમન સૈન્યને મુખ્ય સેનાપતિ હોવાથી જ્યારે વિસુવિયસ પર્વત ફાટયો ત્યારે લાચાર બનેલા લેકેને મદદ-રાહત આપવા તે એકદમ તે જગ્યાએ દોડી ગયો, પરંતુ મનુષ્યને મૃત્યુના મુખમાંથી બચાવવા ગયેલા લીની” ઉપર રાખ અને ઉષ્ણુ પથરાઓની એક વૃષ્ટિ થતાં તેમાં દટાઈને તે તરત જ મૃત્યુ પામ્યા હતા.
ઈ. સ. ૨૦૩ માં ફરીને વિસુવિયસે પિતાનું મૂળ સ્વરૂપ બતાવ્યું હતું. ઈ. સ. ર૨૨માં પણ તે ફાટયું હતું. આ હોનારતથી લગભગ દશ હજાર મનુષ્યો મૃત્યુ પામ્યાં હતાં. અઢી વર્ષના આરામ બાદ ઈ. સ. ૪૭૨માં તે મેટા જેસથી ફાટયો હતો. આ સમયે વિસુવિયસમાંથી ઊડેલી રાખ છેક કેન્સેન્ટિનોપલ સુધી પહોંચી હતી. આ રીતે ઈ. સ. ૭૯થી ઈ. સ. ૧૫૦૦ સુધીમાં વિસુવિયસ જવાલામુખી કુલ નવ વખત ફાટયો હતો. અને તેથી ઇટાલીમાં મહાભારત નુકશાન થયું હતું. ઈ. સ. ૧૬૩૧માં પુનઃ વિસુવિયસ પર્વત ફાટયો, ત્યારે લગભગ ત્રણ હજાર માણસો તથા અસંખ્ય માલમિલકતને નાશ થય હતે. અને ઇ. સ. ૧૭૦૭ માં જ્યારે તે ફાટ ત્યારે નેપલ્સ નગરમાં રાખનુ મેટું થર જામી ગયું હતું.
ઈ. સ. ૧૭૧૯ માં એક એન્જનિયર વિસુવિયસ પર્વતથી ઘેડે દૂર કૂ દીર હતું ત્યારે લગભગ ૯૦ ફુટની ઊંડાઈએ ભૂગર્ભમાંથી પુરાતન હર્ક્યુલેનિયમ નગરની એક નાટકશાળા સુંદર સ્વરૂપમાં મળી આવી હતી. કેટલીક પ્રાચીન પ્રતિમાઓ પણું મળી આવી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
