________________
૧૬ સુવાસે મે ૧૯૪૨
જાવાહીપમાં લગભગ ૩૮ જ્વાલામુખી પર્વ છે. ઈ. સ. ૧૮૧૫ માં જાવાદ્વીપની પૂર્વ દિશામાં આવેલા સંભવ બેટમાં તુંબોટ નામને જવાલામુખી પર્વત ફાટયો હતે. તેમાંથી નીકળેળી રાખ ઈત્યાદિથી આકાશ એટલું તે છવાઈ ગયું હતું કે ત્યાંથી ૨૦૦ માઈલ દૂર પશ્ચિમે આવેલા જાવાઠીપમાં બપોરે અમાસની રાત્રિ જેવું ઘર અંધારું છવાઈ ગયું હતું. રાખમાંનાં કેટલાંક રજકણે ૮૦૦ માઈલ દૂર આવેલા બંદા અને આખેયના બેટ સુધી પહોંચ્યાં હતાં. સુમાત્રા દ્વીપની પશ્ચિમે દરિયામાં કેલસા અને પથરાઓના બે ફુટ જાડાં પડ માઇલો સુધી બંધાયાં હતાં.
ઈ. સ. ૧૮૮૩ માં જાવાદીપને એક જવાલામુખી પર્વત ફાટતાં હવા તદ્દન શીતલ થઈ ગઈ હતી, અને બટેવિયામાં તે જાણે હિમાલયને બરફ પડે હોય એમ લાગતું હતું, * અંજર' નામનું એક નાનું ગામડું તે તદન નાશ જ પામ્યું હતુ. જવાલામુખી ફાટયા પછી સમદ્રમાં ભરતીન જે વિકરાળ અને નાશકારક ઊછળી આવ્યું હતું તે ૨૭૦૦ ફુટ ઊંચે ઊડયું હતું. એ જ સમયે ૩૦ માઈલના વિસ્તારમાં જ્યાં સૂકી જમીન હતી ત્યાં પણ ૧૬ થી વધારે જવાલામુખી ફાટી નીકળ્યા હતા. કુદરતના આ કોપથી જાવામાં લગભગ ૪૦ થી ૫૦ હજાર માણસના જીવ ગયા હતા. કાંઠા ઉપર એક સરકારી સ્ટીમર લંગર નાખીને પડી હતી, તે ટીમરને ભરતીનાં મેજાએ ઉઠાવીને ટાપુના મધ્યભાગમાં આવેલા કિનારાથી લગભગ ૨૦૦ માઈલ દર મૂકી હતી. જાવાદ્વીપના સમુદ્ર-કિનારાનાં ભરતીનાં મોજની અસર મોરિસ ટાપુ ખાતે થતાં સમુદ્રનું પાણી ચાર મિનિટ સુધી લગભગ ૫૦૦ ફીટની ઊંચાઈએ ઊછળીને પાછું ઓસરી ગયું હતું.
દુનિયામાં સૌથી ઊંચામાં ઊંચે અને સળગતે જવાલામુખી પર્વત પિપિકેટી પટલ છે, અને તે અમેરિકામાં મેકિસમાં આવેલા વેબ્લેના નૈઋત્ય ખૂણામાં પાંત્રીસ માઈલ દૂર આવેલો છે. દરિયાની સપાટીથી તે સને ૧૯૦૧ માં ૧૭૭૭૪ ફુટ ઊંચો હતો. અત્યારે તેની ઊંચાઈ ૧૭૭૨૦ ફુટ છે. તે જવાલામુખીને પરિધ ત્રણ માઈલ અને ઊંડાઈ ૧૦૦૦ ૨ છે. અમેરિકામાં થતા ધરતીકંપ અને ત્વાલામુખી પર્વત ફાટવાનું મૂળસ્થાન આ જવાલામુખી પર્વત છે.
ઈ. સ. ૧૮૮૩ માં સંડાની સામુદ્રધુનીમાં એક મોટો ધરતીકંપ થયા હતા, ત્યારે પાસે આવેલું એક જ્વાલામુખી પર્વત પણ કટ હતું. આથી કાકાઆ નામને એક દ્વીપ તે તદ્દન નાશ પામી ગયે હતો. આ જવાલામુખી પર્વત ફાટે ત્યારે તેને ધ્વનિ લગભગ ૨૦૦ માઈલ દૂર સંભળાયો હતો. ઈ. સ. ૧૮૮૫ માં ઇરાનમાં જ્વાલામુખી પર્વત ફાટ હતું. તેમાંથી ઉષ્ણરાખ અને અગ્નિ આકાશમાં ઊડયાં હતાં. પર્વતની તળેટીમાં ભૂકંપના કેટલાક આંચકાઓ પણ લાગ્યા હતા. ઈ. સ. ૧૯૦૨ માં વેસ્ટ ઇન્ડીસ ટાપુઓમાં આવેલા માર્ટિનિક ટાપુમાને એક સળગતે વાલામુખી ફાટવાથી હજારે મનુષ્યો મૃત્યુના મુખમાં હેમાયાં હતાં.
બંગાળના ઉપસાગરમાં આવેલા આન્દામાન ટાપુની પાસે આવેલા બેરન નામને દ્વીપમાં પણ કેટલાક બળતા જવાલામુખી પર્વત છે. સને ૧૭૫ અને ૧૮૦૩ મા આ જવાલામુખી પર્વતે એકાએક સળગી ઊયા હતા. એ આગ લગભગ ૨૦૦ માઈલ દૂરથી જોઈ શકાતી હતી. બેરન ટાપુની બધી જમીન જવાલામુખીએ ફેકેલા પદાર્થોની જ બનેલી છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
