________________
કરી : ર૯ હું, જાવ રજા લેવા. હું તે પહેલેથી જ કહેતા હતા કે એ તો કરી. ગયા હતા તે બીજો ફેટક બોમ્બ જરૂર ફૂટે.’
“ચાલે પેલા સખારામની કંઈ શુશ્રષા કરીએ, બિચારે ખરેખર પટકાય છે.”
“હજી તમે કવિ જ રહ્યા. સખારામ બડે ઢેગી ને બદમાસ છે. એ હાથીના બતાવવાના જુદા ને ચાવવાના જુદા ફરી સાહેબ કોઈ દિવસ કઈ જ કહે નહિ એટલા માટે કીમિયો કર્યો હશે. આપણું સાહેબ તે બહુ ભલા છે, કોઇનું અહિત ઈચ્છે એવા નથી.'
“તમે નહિ માને. પણ આજે તે એને ખરેખરી શિક્ષા થઈ છે. ચાલે, કારકુન સાહેબને તે મદદ કરીએ. “પે-બલ્સ' પર સહી નહિ થાય તે પહેલી તારીખે પગાર મળવો મુશ્કેલ છે.'
અરે એ પણ જેટલે બહાર છે એનાથી બમણ અંદર છે. સાહેબે શું લખ્યું, ઈન્સપેકટરને શું જવાબ આબે, એમાંનું કંઈ જ કહેતા નથી. મગનું નામ મરી ન પાડે એવો ડાકુ છે.'
ચાલો તે ખરા. તમાસો જોવામાં આપણું શું જાય છે ?”
“વાહ કવિ વાહ, તમેય સેળે કળામાં પારંગત થવા કમર કસવા માંડી. કોઈને ગધેડે બેસાડી પાછળ તાલી પાડવી એ જ આવવું જોઈએ. તે જ આવા અમલદારના હાથ નીચે નોકરી થાય. ખરી તમારી કરી.”
X
આ પ્રકારનું દાસત્વ અને સ્વમાનહાનિ ઘણી વખત સુષુપ્ત માનવજીવનને જાગ્રત કરે છે. એવા વિચારવમળમાં ગોથાં ખાતું મારું ધ્યાનના ઘેર પાછા ફરતાં એકાએક માર્ગમાં દીવાદાંડીના ખડક સાથે અથડાયું. અથડાનાર વ્યકિત ખાદીધારી હતી. હું પણ ખાદીધારી જ હતા, આમ એક વ્રતધારી હે મેં એમ જ ધાર્યું હતું કે એ મારા અજાણુથી થયેલા ગુન્હાને ક્ષેતવ્ય ગણશે. પણ ધાર્યા કરતાં દુનિયામાં ઘણી વખત ઊલટું બને છે, એ સિદ્ધાન્તનું પ્રતિપાદન કરતા એ ખાદીધારીએ પિતાનો થેલીમાંનું દાણાન્ય જમીન પર છિન્નભિન્ન થયેલું જેમાં મારા પર પુષ્પવૃષ્ટિ કરવા માંડી .
“આવા સેક્રેટીસે દુનિયામાં કયાં સુધી કુટાયા કરશે ?... એવો કોણ આંધળે હતો ?.. મારી નોકરીની જવાબદારીનું ભાન આવા ગોધાઓને ક્યાંથી આવે? '
આવાં અનેક વાકયે મારા શ્રવણપટ પર અથડાયાં. એ ટોળામાંથી હું કયારે અદશ્ય થયે એની કોઈને ખબર પડી નહિ. એ ખાદીધારીને પરિચિત સ્વર સાંભળતાં જ મને ખબર પડી કે એ ખાદીધારી બીજા કોઈ નહિ પણ મારા એક દક્ષિણિ મિત્ર, જેમને ખાદીની ટોપી પર, ખાદીના પ્રચારકો પર ખૂબ ધૃણુ ઉત્પન્ન થતી હતી તે હતા. કવચિત કવચિત તેઓ એમ પણ કહેતા કે
આ ગાંધીનાં ધળાં ગધેડાં દેશમાંથી હાંકી કાઢવાં જોઈએ. આ સફેદ ડગેએ જ દેશની ને ધર્મની પાયમાલી કરી છે.” આવા ચુસ્ત સનાતનીને વિચાર પલટે કયારથી થયે, તેમણે ખાદીને ક્યારથી અપનાવી, આ વિચાર આવતાં જ મને યાદ આવ્યું કે જ્યારથી કલબોર્ડનું સંચાલન પ્રજાના કાર્યકરના હાથમાં ગયું હતું. ત્યારથી તેમણે ટોપી બદલી હતી ને શુદ્ધ ખાદીધારી બન્યા હતા.
માનવજીવનની આ દશા પર વિચાર કરતે હું ચાલ્યા જ જ હતો, એવામાં કોઈને મધુર ટહૂકાર મારા શ્રવણે પ:
તમે કેટલા મેડા આવ્યા છો? ગામ પહેલાં જાય છે ને ગામ મોડા આવે છે ?” એ તે કરી.” મેં ગ્લાનિને છુપાવતા સ્મિતમય વદને કહ્યું.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
