________________
ક્રોધ, માન, માયા, લોભ રૂ૫ કષાયો-દોષો આત્માને વિભાવરૂપે અનાદિકાળથી વળગેલાં વળગણો હોવા છતાં આ દોષોનું સેવન સતત થઈ શકતું નથી. કારણ કે આ વિભાવ છે. તેમજ ક્ષમા, નમ્રતા, સરળતા, સંતોષ : આ ગુણો સ્વભાવરૂપ હોવાથી આ ગુણોની ઉપાસના વધુ વખત સુધી થઈ શકે છે. કારણ કે આ આત્માનો સ્વભાવ છે. આત્મસ્વભાવ આવો હોવા છતાં અનાદિની અવળી ચાલ આત્માને ઘણીવાર પરઘર એટલે વિભાવ દશામાં ખેંચી જતી હોય છે. એ ખેંચાણને વશ ન થવું અને ઘરના ઘરમાં આવીને સ્થિર થઈ જવાનો પુરુષાર્થ કરવો, આ જ તો સામાયિક છે, આનું જ નામ તો પ્રતિક્રમણ છે.
આક્રમણ અને પ્રતિક્રમણ વચ્ચે આ જ ભેદ છે. પ્રવાહમાં ઘસડાવું, વહેવું એ આક્રમણ છે. આમાં જરાય બળની આવશ્યકતા નથી રહેતી. કીડી જેવો જીવ પણ પ્રવાહની સાથે ઘસડાઈ શકે છે. જ્યારે સામે પૂરે તરવામાં તો પૂરા પરાક્રમની આવશ્યકતા રહે છે. કુંજર જેવો જીવ પણ પરાક્રમ ફોરવે, તો જ સામા પૂરે તરી શકે છે. આ અર્થમાં પ્રતિક્રમણ કે સામાયિક સહેલી સાધના ન ગણાય. છતાં ય સ્વભાવમાં રહેવાનું હોવાથી આ સાધના અશક્ય પણ ન ગણાય.
સૂત્ર સંવેદનાનું જો બરાબર વાચન-મનન થાય, તો સામાયિક-પ્રતિક્રમણ જેવી સ્વભાવભૂત સાધનામાં સામે પૂરે તરવા જેવું જે પરાક્રમ અપેક્ષિત છે, એ પરાક્રમ પર કમસે કમ પ્રીતિનું જાગરણ થયા વિના ન જ રહે. આ જ પ્રીતિ પરાક્રમની પ્રાપ્તિ કરાવનારી અને અંતે “પરિણતિ” માં પલટાઈ જનારી નીવડ્યા વિના નહિ રહે. “સૂત્ર સંવેદના” આવી ફલશ્રુતિ જન્માવવામાં ખૂબ સફળ નીવડે અને એમાં પુણ્યભાગી બનનારા વિદુષી સાધ્વીજી શ્રી પ્રશમિતાશ્રીજી સામાયિક સૂત્રોની જેમ આવશ્યક ક્રિયાના સંપૂર્ણ સૂત્રો પરની સંવેદનાને શબ્દદેહ આપવાની કાર્ય-સિદ્ધિનું શિખર પણ વહેલી તકે સર કરે, એવી જ એકની એક કલ્યાણ કામના.
સાંચોરી જૈન ભવન
પાલિતાણા તા. ૨૧-૧૦-૨૦૦૨
- આચાર્ય વિજય પૂર્ણચન્દ્રસૂરિ
આસો સુદ-પૂર્ણિમા વિ.સં. ૨૦૧૮
