________________
अथ प्रारभ्यते तृतीये 5 ध्याये प्रथमः पादः ।
धातोः पूनार्थस्वति - गतार्थाऽधिपर्यतिक्रंमाऽर्थाऽतिवर्न: * . પિત પ્રણ ૫૩૧/II
પૂજાર્થક નુ અને ગતિ, ગતર્થક છે અને વર તેમ જ અતિક્રમાર્થક ગતિ શબ્દને છોડીને અન્ય - ધાતુ સમ્બન્ધી - ધાતુના અર્થને પ્રકાશિત કરનારા કવિ શબ્દોને (અવ્યયોને) અર્થાત્ વારિ ગણપાઠમાંના 5 થી માંડીને સમ શબ્દ સુધીના શબ્દોને ૩પ.સંજ્ઞા થાય છે. તેથી જ તે ધાતુની અવ્યવહિત પૂર્વમાં પ્રયોજાય છે. પરમાં કે વ્યવહિત પૂર્વમાં પ્રયોજાતા નથી. આશય એ છે કે આ સૂત્રથી વિહિત ૩૫ સંજ્ઞા અન્વર્થ હોવાથી ૩૫ સમીપે - પૂર્વ કૃન્યતે (સવંધ્યતે) આ અર્થના અનુસરણથી ધાતુની અવ્યવહિત પૂર્વમાં
જ ૩૫ નો પ્રયોગ થાય છે. + ની + મ (શ) • તિ અને રિ + ની -++તિ આ અવસ્થામાં અને અવ્યયને આ સૂત્રથી ૩૫ સંજ્ઞા થવાથી તેનો ધાતુની અવ્યવહિત, પૂર્વમાં પ્રયોગ થયો છે. તેમ જ પસf૦ ર-રૂ૭૭ થી ની ધાતુના ૬ ને [ આદેશ થાય છે. જેથી ‘નામનો ગુનો ૪--9” થી ની ધાતુના ને ગુણ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રાયતિ અને નિયતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - સારી રીતે લઈ જાય છે. પરણે છે.
- ઘાતોરિતિ બ્રિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પૂજાર્થક સુ વગેરેથી ભિન્ન • ધાતુ સમ્બન્ધી - ધાતુના જ અર્થના પ્રકાશક પ્ર વગેરે અત્યયોને ૩૫ણ સંજ્ઞા થાય છે. અને તેનો પ્રયોગ ધાતુની અવ્યવહિત પૂર્વમાં થાય છે. તેથી વૃક્ષ વૃક્ષમ હૈ. અહીં આપ અવ્યય ધાતઈ ઘાતક ન હોવાથી તેને આ સૂત્રથી પણ સંજ્ઞા થતી નથી. જેથી બથા - નિ - સેઇ ર-રૂ-૪૦ થી સેવ ના સ ને ૬ આદેશ થતો નથી. અહીં વૃક્ષ અને સેજ ક્રિયાનો સાધ્યસાધનભાવે સમ્બન્ધ, અવ્યયથી જણાવાય છે, ધાત્વ જણાવાતો નથી. તેથી ગમ ને આ સૂત્રથી ૩૫ સંજ્ઞા થતી નથી. અર્થ - દરેક વૃક્ષની સિંચનક્રિયા.
જૂનાઈસ્વારિવર્નન ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ, પૂજાર્થક સુ અને ગતિ, ગતાર્થક છે અને પરિ તેમ જ અતિક્રમાથક ગધે
