________________
“શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર વિષયક પત્રવ્યવહાર
૩૫
ભારોભાર શ્રદ્ધા હતી. તેના કારણે જૈનદર્શન પ્રત્યે દ્વેષ પણ હતો. અલબત્ત, પાછળથી સાચું સમજાયાનો એકરાર પણ તેમણે કરેલ છે - તેથી શ્રીમજી બેકગ્રાઉન્ડમાં નોનર્જન હતાં તે વાતને આધારસહિતની ગણી શકાય છે.
commoooo
મુંબઈ, કારતક સુદ ૧૫, ૧૯૪૬ સમુચ્ચયવયચર્યા
. ... ... સ્વાભાવિક રુષ્ટિરચના પર મને બહુ પ્રીતિ હતી. મારા પિતામહ કૃષ્ણની ભક્તિ કરતા હતા. તેમની પાસે તે વયમાં કૃષ્ણકીર્તનનાં પદે મેં સાંભળ્યાં હતાં, તેમ જ જુદા જુદા અવતારે સંબંધી ચમત્કારો સાંભળ્યા હતા, જેથી મને ભક્તિની સાથે તે અવતારમાં પ્રીતિ થઈ હતી, અને રામદાસજી નામના સાધુની સમીપે મેં બાળલીલામાં કંઠી બંધાવી હતી; નિત્ય કૃષ્ણના દર્શન કરવા જતે વખતેવખત કથાઓ સાંભળતે વારંવાર અવતારે સંબંધી ચમત્કારમાં હું મેહ પામતે અને તેને પરમાત્મા માનો, જેથી તેનું રહેવાનું સ્થળ જેવાની પરમ જિજ્ઞાસા હતી. તેને સંપ્રદાયના મહંત હોઈએ, સ્થળે સ્થળે ચમત્કારથી હરિકથા કરતા હોઈએ અને ત્યાગી હોઈએ તે કેટલી મજા પડે? એ જ વિકલ્પના થયા કરતી, તેમ જ કોઈ વૈભવી ભૂમિકા જો કે સમર્થ વૈભવી થવાની ઈચ્છા થતી; “પ્રવીણસાગર” નામને ગ્રંથ તેવામાં મેં વાંચ્યું હતું, તે વધારે સમયે નહેતે છતાં સ્ત્રી સંબંધી નાના પ્રકારનાં સુખમાં લીન હોઈએ અને નિરુપાધિપણે કથાકથન શ્રવણ કરતા હોઈએ તે કેવી આનંદદાયક દશા, એ મારી તૃષ્ણ હતી. ગુજરાતી ભાષાની વાચનમાળામાં જગતકર્તા સંબંધી કેટલેક સ્થળે બેધ કર્યો છે તે મને દ્રઢ થઈ ગયું હતું, જેથી જૈન લેકો ભણી મારી બહ જુગુપ્સા હતી, બનાવ્યા વગર કેઈ પદાર્થ બને નહીં માટે જેન લેકે મૂર્ખ છે, તેને ખબર નથી. તેમ જ તે વેળા પ્રતિમાને અશ્રદ્ધાળ લેકેની ક્રિયા મારા જોવામાં આવતી હતી, જેથી તે ક્રિયાઓ મલિન લાગવાથી હું તેથી બીતે હતે, એટલે કે તે મને પ્રિય હતી.
જન્મભૂમિકામાં જેટલા વાણિયાઓ રહે છે, તે બધાની કુળશ્રદ્ધા ભિન્ન ભિન્ન છતાં કંઈક પ્રતિમાને અશ્રદ્ધાળને જ લગતી હતી, એથી મને તે લેકેને જ પાના હતે. પહેલેથી સમર્થ શક્તિવાળે અને ગામને નામાંકિત વિદ્યાથી લેકે મને ગણતા, તેથી મારી પ્રશંસાને લીધે ચાહીને તેવા મંડળમાં બેસી મારી ચપળશક્તિ દર્શાવવા હું પ્રયત્ન કરતે. કંઠીને માટે વારંવાર તેઓ મારી હાસ્યપૂર્વક ટીકા કરતા; છતાં હું તેઓથી વાદ કરતા અને સમજણ પાડવા પ્રયત્ન કરતે. પણ હળવે હળવે મને તેમનાં પ્રતિક્રમણુસૂત્ર ઈત્યાદિક પુસ્તક વાંચવા મળ્યાં, તેમાં બહ વિનયપૂર્વક સર્વ જગતજીવથી મિત્રતા ઈચ્છી છે તેથી મારી પ્રીતિ તેમાં પણ થઈ અને પેલામાં પણ રહી. હળવે હળવે આ પ્રસંગ વળે. છતાં સ્વચ્છ રહેવાના તેમ જ બીજા આચારવિચાર મને વૈષ્ણવના પ્રિય હતા અને જગતકર્તાની શ્રદ્ધા હતી. તેવામાં કંઠી તુટી ગઈ, એટલે ફરીથી મેં બધી નહીં. તે વેળા બાંધવા ન બાંધવાનું કંઈ કારણ મેં શોધ્યું નહોતું. આ મારી તેર વર્ષની વયની ચર્ચા છે. ..
'
