________________
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર' વિષયક પત્રવ્યવહાર
૫૧
અને કઈ કષ્ટ આત્મામાં થઈ રહેલ છે. ક્યાંય દૃષ્ટિ કરતી નથી, અને નિરાધાર નિરાશ્રય થઈ ગયા છીએ. ઊંચાનીચા પરિણામ પ્રવહ્યા કરે છે. અથવા અવળા વિચાર કાદિક સ્વરૂપમાં આવ્યા કરે છે, કિવા જાતિ અને મૂઢતા રહ્યા કરે છે. કંઈ દ્રષ્ટિ પહોંચતી નથી. બ્રાતિ પડી ગઈ છે કે હવે મારામાં કંઈ વિશેષ ગુણ દેખાતા નથી. હું હવે બીજા મુમુક્ષુઓને પણ સાચા સ્નેહે પ્રિય નથી. ખરા ભાવથી મને ઇચ્છતા નથી. અથવા કંઈક ખેંચાતા ભાવથી અને મધ્યમ સ્નેહે પ્રિય ગણે છે. વધારે પરિચય ન કરવું જોઈએ, તે મેં કર્યો, તેને પણ ખેદ થાય છે
બધાં દર્શનમાં શંકા થાય છે. આસ્થા આવતી નથી. જે એમ છે તે પણ ચિંતા નથી. આત્માની આસ્થા છે કે તે પણ નથી?
તે આસ્થા છે. તેનું અસ્તિત્વ છે, નિત્યત્વ છે, અને ચૈતન્યવંત છે. અજ્ઞાને ક્તભક્તાપણું છે. જ્ઞાને કલેક્તાપણું પરગનું નથી.
જ્ઞાનાદિ તેને ઉપાય છે. એટલી આસ્થા છે. પણ તે આસ્થા પર હાલ વિચાર શૂન્યતાવતું વર્તે છે. તેને માટે ખેદ છે. - આ જે તમને આસ્થા છે તે જ સમ્યગ્દર્શન છે. શા માટે મૂંગાઓ છે? વિકલ્પમાં પડે છે?
તે આત્માને વ્યાપકપણુ માટે, મુક્તિસ્થાન માટે, જિનકથિત કેવળજ્ઞાન તથા વેદાંતકથિત કેવળજ્ઞાન માટે, તથા શુભાશુભ ગતિ ભેગવવાનાં લેકનાં સ્થાન તથા તેવાં સ્થાનના સ્વભાવે શાશ્વત હોવાપણું માટે, તથા તેના માપને માટે વારંવાર શંકા ને શંકા જ થયા કરે છે, અને તેથી આત્મા કરતું નથી.
જિનેક્ત તે માનેને !
ઠામઠામ શંકા પડે છે. ત્રણ ગાઉના માણસ – ચક્રવતી આદિનાં સ્વરૂપ વગેરે ખેટાં લાગે છે. પૃથ્યાદિનાં સ્વરૂપ અસંભવિત લાગે છે.
તેને વિચાર છેડી દે. છેડ્યો છૂટતે નથી. શા માટે ?
જે તેનું સ્વરૂપ તેના કહ્યા પ્રમાણે ન હોય તે તેમને કેવળજ્ઞાન જેવું કહ્યું છે તેવું ન હતું, એમ સિદ્ધ થાય છે. તે તેમ માનવું? તે પછી લેકનું સ્વરૂપ કોણ યથાર્થ જાણે છે એમ માનવું? કઈ જાણતા નથી એમ માનવું ? અને એમ જાણતાં તે બધાએ અનુમાન કરીને જ કહ્યું છે એમ માનવું પડે. તે પછી બંધક્ષાદિ ભાવની પ્રતીતિ શી?
યોગે કરી તેવું દર્શન થતું હોય, ત્યારે શા માટે ફેર પડે?
સમાધિમાં નાની વસ્તુ મેટી દેખાય અને તેથી માપમાં વિરોધ આવે. સમાધિમાં ગમે તેમ દેખાતું હોય પણ મૂળ રૂપ આવડું છે અને સમાધિમાં આ પ્રમાણે દેખાય છે, એમ કહેવામાં હાનિ શી હતી?
તે કહેવામાં આવ્યું હોય, પણ વર્તમાન શાસ્ત્રમાં તે નથી રહ્યું એમ ગણતાં હાનિ શી? હાનિ કંઈ નહીં. પણ એમ સ્થિરતા યથાર્થ આવતી નથી. બીજા પણ ઘણા ભામાં ઠામ ઠામ વિરોધ દેખાય છે.
