________________
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર' વિષયક પત્રવ્યવહાર
૬૫
ગમે તેમ આહાર-વિહાર કરાય, તથાપિ તેને કોઈ પણ જાતની બાધા નથી. પરમાત્મા પણ તેને પૂછી શકનાર નથી. તેનું કરેલું સર્વ સવળું છે. આવી દશા પામવાથી પરમાર્થ માટે કરેલા પ્રયત્ન સફળ થાય છે. અને એવી દશા થયા વિના પ્રગટ માર્ગ પ્રકાશવાની પરમાત્માની આજ્ઞા નથી એમ મને લાગે છે. માટે દ્રઢ નિશ્ચય કર્યો છે કે એ દશાને પામી પછી પ્રગટ માર્ગ કહે–પરમાર્થ પ્રકાશ ત્યાં સુધી નહીં. અને એ દશાને હવે કંઈ ઝાઝે વખત પણ નથી. પંદર અંશે તે પહોંચી જવાયું છે. નિર્વિકલ્પતા તે છે જ; પરતું નિવૃત્તિ નથી, નિવૃત્તિ હોય તે બીજાના પરમાર્થે માટે શું કરવું તે વિચારી શકાય. ત્યાર પછી ત્યાગ જોઈએ, અને ત્યાર પછી ત્યાગ કરવો જોઈએ.
મહાન પુરૂએ કેવી દશા પામી માર્ગ પ્રકારે છે, શું શું કરીને માર્ગ પ્રકા છે, એ વાતનું આત્માને સારી રીતે સ્મરણ રહે છે અને એ જ પ્રગટ માર્ગ કહેવા દેવાની ઈશ્વરી ઈચછાનું લક્ષણ જણાય છે.
આટલા માટે હમણાં તે કેવળ ગુમ થઈ જવું જ યેગ્ય છે. એક અક્ષરે એ વિષયે વાત કરવા ઈચછા થતી નથી. આપની ઈચ્છા જાળવવા કયારેક કયારેક પ્રવર્તન છે, અથવા ઘણા પરિચયમાં આવેલા એગપુરુષની ઈચ્છા માટે કંઈક અક્ષર ઉચ્ચાર અથવા લેખ કરાય છે. બાકી સર્વ પ્રકારે ગુપ્તતા કરી છે. અજ્ઞાની થઈને વાસ કરવાની ઈચ્છા બાંધી રાખી છે. તે એવી કે અપૂર્વ કાળ જ્ઞાન પ્રકાશતાં બાધ ન આવે.
આટલાં કારણથી દીપચંદજી મહારાજ કે બીજા માટે કંઈ લખતે નથી. ગુણઠાણ ઈત્યાદિકને ઉત્તર લખતે નથી. સૂત્રને અડય નથી. વ્યવહાર સાચવવા ચેડાંએક પુસ્તકનાં પાનાં ફેરવું છું. બાકી બધુંય પથ્થર પર પાણીના ચિત્ર જેવું કરી મૂક્યું છે. તન્મય આત્માગમાં પ્રવેશ છે. ત્યાં જ ઉલ્લાસ છે, ત્યાં જ યાચના છે, અને વેગ (મન, વચન અને કાયા) બહાર પૂર્વકર્મ ભગવે છે. વેદયને નાશ થતાં સુધી ગૃહવાસમાં રહેવું યોગ્ય લાગે છે. પરમેશ્વર ચાહીને વેદેય રાખે છે. કારણ, પંચમ કાળમાં પરમાર્થની વર્ષાળુ થવા દેવાની તેની ગેડી જ ઈચ્છા લાગે છે.
તીર્થકર જે સમજ્યા અને પામ્યા તે...આ કાળમાં ન સમજી શકે અથવા ન પામી શકે તેવું કંઈ જ નથી. આ નિર્ણય ઘણાય વખત થયાં કરી રાખે છે. જોકે તીર્થકર થવા ઈચ્છા નથી, પરંત તીર્થંકરે કર્યા પ્રમાણે કરવા ઇચ્છા છે, એટલી બધી ઉન્મત્તતા આવી ગઈ છે. તેને શમાવવાની શક્તિ પણ આવી ગઈ છે, પણ ચાહીને શમાવવાની ઈચ્છા રાખી નથી.
આપને વિજ્ઞાપન છે કે વૃદ્ધમાંથી યુવાન થવું. અને આ અલખ વાર્તાના અગ્રેસર આગળ અગ્રેસર થવું. હું લખ્યું ઘણું કરી જાણશે.
ગુણઠાણ એ સમજવા માટે કહેલાં છે. ઉપશમ અને ક્ષપક એ બે જાતની શ્રેણી છે. ઉપશમમાં પ્રત્યક્ષ દર્શનને સંભવ નથી; ક્ષેપકમાં છે. પ્રત્યક્ષ દર્શનના સંભવને અભાવે અગિયારમેથી જીવ પાછે વળે છે. ઉપશમશ્રેણી બે પ્રકારે છે. એક આજ્ઞારૂ૫; એક માર્ગ જાણ્યા વિના સ્વાભાવિક ઉપશમ થવારૂપ. આજ્ઞારૂપ પણ આજ્ઞા આરાધન સુધી પતિત થતું નથી. પાછળને ઠેઠ ગયા પછી માર્ગના અજાણપણાને લીધે પડે છે. આ નજરે જોયેલી, આત્માએ અનુભવેલી વાત છે. કોઈ શારામાંથી નીકળી આવશે. ન નીકળે તો કંઈ બાધ નથી. તીર્થકરના હૃદયમાં આ વાત હતી, એમ અમે જાણ્યું છે.
