Samodh Saptatika

Author(s): Jain Atmanand Sabha
Publisher: Jain Atmanand Sabha

Page 7

મિથ્યાત્વનું દુષ્ટપણું બતાવી તેના આભિગ્રહિક વગેરે પાંચ પ્રકારના ભેદે જણાવેલ છે, સાથે ઉપાધિથી જે ચાર પ્રકારનું દેવ, ગુરૂ, સંબંધી અને લૈકિક તથા લકત્તર મિથ્યાત્વ તે જેમ સૂત્રમાં બતાવેલ છે તેનું વર્ણન અને તે જેનાથી ઉત્પન્ન થાય છે, તે ઉત્સુત્ર તેની દુષ્ટતા તથા ફળનું સ્વરૂપ અને તે ત્યાગ કરનારે જણાપૂર્વક પ્રવૃતિ કરવી જોઈએ જેથી જયણ, ધર્મને કેમ ઉત્પન્ન કરનારી છે તે ગ્રંથકાર મહારાજે જણાવેલું છે.
જયવંત મહાત્માઓએ કષાયમાં પ્રવૃતિ ન કરવી જોઈએ તેથી તે પછી ચાર પ્રકારના કષાયો અને તેના ફળનું વર્ણન, તે ઉપર બે સાધુઓની કથાઓ આપી આ વિષય પૂર્ણ કર્યો છે. ત્યારબાદ પાપભ્રમણ કોને કહેવા? તે બતાવેલ છે, પાપ શ્રમણુપણું પ્રમાદથી ઉત્પન્ન થતું હોવાથી ત્યારબાદ મઘ, વિષય, કષાય, નિદ્રા અને વિકથા એ પાંચ પ્રકારના પ્રમાદનું અને તેના ફળનું વર્ણન કરેલ છે. સાથે વિકથા ઉપર રોહિણીની કથા આપી તે વિષય સારી રીતે સમજાવે છે. પ્રમાદને પરિહાર જ્ઞાન અને ક્રિયાવાન સાધુઓએ કર જોઈએ, જેથી તે પછી એકલા જ્ઞાનનું અને એકલી ક્રિયાનું ઇષ્ટ ફળમાં અસાધપણું-નિરર્થકપણું અને બંનેના સંયોગની સિદ્ધિથી ઈષ્ટ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે, તેનું સ્વરૂપ અને તે ઉપર આંધળા અને પાંગળાનું દષ્ટાંત આપી ટુંકામાં જ્ઞાન ક્રિયાનું સ્વરૂપ જણાવેલ છે. હવે ચારિત્ર વિના ઘણું જ્ઞાન પણ ઈષ્ટ ફળને સાધી શકાતું નથી અને ચારિત્રયુક્ત અલ્પજ્ઞાન ઇચ્છિત ફળને આપે છે, તે ઉપર કાચબાનું દૃષ્ટાંત આપેલ છે અને તત્ત્વાર્થ સૂત્રના “સમ્યગ, દર્શન, જ્ઞાન ચારિત્રાણિ મેક્ષ માર્ગ:” આ સૂત્ર આપી મેક્ષના કારણભૂત ત્રણ સાથે હોય ત્યારે થાય એમ સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે.
ઉપર જણાવેલ ચારિત્ર ૧૧ પ્રતિમા વહન કરનાર શ્રાવક સ્વિકારે છે, જેથી તે પછી શ્રાવકની અગ્યાર પ્રતિમાનું વર્ણન વિધિ સહિત વિસ્તારથી આપવામાં આવેલ છે. ગ્રંથકાર મહારાજે આ વિષયમાં કહેલું છે કે તે શ્રાવક ૧૧ પ્રતિમાઓને ભાવી–વહન કરી પ્રત્રજ્યા ગ્રહણ કરે અથવા પિતાની ઉચિતતા જાણી ગૃહસ્થ ભાવને પ્રાપ્ત કરે, સિવાય વળી અગ્ય મનુષ્યોએ પ્રવ્ર
જ્યા ગ્રહણ કરવી નિયમતઃ અનર્થરૂપ છે, તેથી ધીર મનુષ્ય આત્માની તુલના કરી એવી રીતે પ્રવજ્યા ગ્રહણ કરે છે, મતલબ કે અધિકારીપણું ત્યારે પ્રાપ્ત થાય છે. જો કે કેટલાક વિશિષ્ટ મનુષ્યને સમ્યક્ પ્રત્રજ્યા સંભવે છે તે પણ સા