Book Title: Samipya 2008 Vol 25 Ank 03 04
Author(s): R T Savalia
Publisher: Bholabhai Jeshingbhai Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

View full book text
Previous | Next

Page 128
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ષડજ - મોર ઋષભ – ચાતક, કૂકડો ગાંધાર-બકરી, હંસ મધ્યમ - ક્રાંચ, કાગડો અને ગાય પંચમ – કોયલ પૈવત - સારસ, દેડકો, ઘોડો નિષાદ-હાથીના સ્વરો સાથે સામ્ય ધરાવે છે. આગળ જતાં સ્વરોની ઉત્પત્તિનાં કારણમાં સત્ત્વ, રજસ્ અને તમસ ગુણો પણ મનાય છે તેથી દરેક સ્વરના ભાવ(રસ) નક્કી થયા જેમ કે ષડજ - શૃંગાર, અદ્ભુત ઋષભ - હાસ્ય, શૃંગાર, કરુણ ગાંધાર-વીર, રૌદ્ર અને અદ્ભુત મધ્યમ - હાસ્ય, શૃંગાર પંચમ - શૃંગાર, કરુણ પૈવત - કરુણ, હાસ્ય, બીભત્સ નિષાદ – વીર, રૌદ્ર, અદ્ભુત સંગીત રત્નાકર અને સંગીત પારિજાતમાં આ સ્વરોમાં રંગો અને ઋતુઓનું પણ વર્ણન છે. તે મુજબ સ્વરોનાં રંગ આ પ્રમાણે છે : ષડજ – કમળ જેવો લાલ અથવા ગુલાબી ઋષભ - તાડવૃક્ષનાં પાન જેવો લીલો-પીળો મિશ્રિત ગાંધાર - પીળો (સોના જેવો) પંચમ - કાળો પૈવત - હળદર જેવો પીળો મધ્યમ - સફેદ નિષાદ - કાબરચીતરો એવી જ રીતે સાત સ્વરની ઋતુઓનું પણ વર્ણન છે. તે મુજબ સ્વરોની ઋતુઓ આ પ્રમાણે છે. ષડજ-વસંત ઋષભ-ગ્રીષ્મ ગાંધાર-વર્ષા મધ્યમ-શરદ પંચમ-વસંત, વર્ષા ધવત-શિશિર નિષાદ-મિશ્ર પંચમસ્વરની ગાયિકા કોયલનું કાંગડા ચિત્રશૈલીમાં આલેખન 125 For Private and Personal Use Only

Loading...

Page Navigation
1 ... 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164