________________
સાધનોનું સન્દર્ય
વૃધ્ધ જવાબ આપ્યો: “ભાઈ, ઘણા ઘણું આપે છે, પણ એના કરતાંય તમે મને ઘણું ઘણું આપ્યું છે. તમે જે નેહભરી સહાનુભૂતિ બતાવી તે મારે મન ઘણું છે. ધન ઘણા આપે છે, પણ મને કોઈ આપતું નથી. સ્નેહનો શબ્દ કોઇના મોંએથી સાંભળ્યો નથી. આજે તમે મને એ સાચા સ્નેહભીના શબ્દો આપ્યા છે અને એ વૃધ્ધની આંખના ખૂણે એક આંસુ ઝૂલી રહ્યું.
માણસ માણસને મળે ત્યારે વાતોદ્વાવિચારનો વિનિમય થવો જોઈએ. તેને બદલે એકબીજાની નિંદા અને કાપવાનું શરૂ કરે તે શું યોગ્ય છે? માનવી પાસે શબ્દનું શસ્ત્ર છે પણ તેનો સદુપયોગ નથી. એનો સદુપયોગ થાય તો આ સંસાર સ્વર્ગ બને. આ ઉજજડ જીવન નંદનવન બને.
જ્ઞાનીઓ કહે છે કે વાણીથી પોપકાર થાય તો બોલો, અન્યથા મન રહો. ન બોલતા આવડે તો મૌન રહેવું એ સુજ્ઞનું કર્તવ્ય છે. માટે જ ત્રણે લોકરૂપી ભાલમાં, તિલક સમાન થવા ચોથું સાધન વાણી કહ્યું છે. વાણી માણસનું ભૂષણ છે. આ ભૂષણથી માણસ શોભે છે. આના દ્વારા એ ઘણાને સહાયક બની શકે છે; ઘણાને શાતા આપી શકે છે; ઘણાને પ્રેરણા આપી શકે છે. વાણી દ્વારા એ ઊંચામાં ઊંચા સ્થાને પહોંચી શકે છે. વાણીને વિચારીને, વિવેકના વસ્ત્રથી ગાળીને વાપરીએ.
તમારી પાસે વિદ્યા ઓછી હશે તો ચાલશે, પણ વિવેક ઓછો હશે તે નહિ ચાલે. ધન ઓછું હશે તો ચાલશે પણ વાણી હલકી હશે તે નહિ ચાલે.
