________________
૬૯
ભક્તિનું માધુર્ય
ધર્મ એક છતાં ઉપાસના જુદીજુદી હોય, ગામ એક છતાં રસ્તા જુદાજુદા હોય. પણ અંતે એક ઠેકાણે ભેગા થાય છે. કર્મ, ભકિત અને જ્ઞાન આ ત્રણે પંથ આમ જુદા દેખાય છે, પણ એ મોક્ષનાં જ સાધન છે. જીવન એટલે જ્ઞાન, ભક્તિ અને કર્મ. ત્રિવેણીનો સંગમ. આ ત્રણના મિલનથી સંગમનું તીર્થ બને છે. ગંગા, યમુના અને સરસ્વતી જુદી નદીઓ દેખાય, પણ સંગમ થાય ત્યાં તીર્થ બને છે. * એક જ સાધનને વળગેલા માણસો, આજે એકબીજાના માર્ગને વખોડે છે. સાધના કરવાને બદલે, કલહ અને કંકાસમાં એમનાં જીવન વેડફાય છે. જ્ઞાનવાળો, ભણેલો કોમળ-ભીનો-આર્ટ ન હોય તો એના હૈયામાં ધર્મવૃક્ષ ઊગતું નથી. જ્ઞાની તો ભક્તિ અને ભાવથી ભરેલો હોવો ઘટે. ભકત પોતાનો સમય રાગમાં ન કાઢતાં, ત્યાગમાં વિતાવે છે. અહીં બેઠેલાં ભાઈબહેનો ભકિત માટે ભેગાં થયાં છે. નહિ તો સિનેમામાં જત અને ત્યાં વાસનાને ઉદીપ્ત કરત. જ્યારે અહીં પ્રભુના ભજનમાં ચિત્તને આનંદ આપી, ભાવદ્વારા એને ઉન્નત બનાવે છે.
- ભકિર્તની શકિત માણસના હૃદયને ભીનું અને કોમળ બનાવે છે. સૂરદાસનું દૃષ્ટાંત તો સૌ કોઈ જાણો જ છો! તે કહે છે: “આંખ વિનાના મને તો ઘણી આંખોવાળા દોરી રહ્યો છે.” અંધના અકસ્માત ઓછા થાય છે, પણ દેખતા લપસી લપસીને પડી રહ્યા છે! માનવીના જીવનમાં કેટલા અકસ્માત થાય છે? રસ્તા પર પડે તો તેને કોઈ ઊભોય કરે, પણ જીવનમાંથી પડે એને કોણ ઊભો કરે? આ માટે હૃદયની શ્રધ્ધાની આખની જરૂર છે. આત્મવિશ્વાસ બહુ મોટી વાત છે. આત્મવિશ્વાસ તોફાની દરિયામાં વહાણ ચાલે છે. આત્મશ્રધ્ધા વિના ક્યાંય ચાલતું નથી.
