________________
રાજર્ષિ પ્રસન્નચર ખૂટે એવા રંગના કુંડા ગગનપટ ઉપર રેડાતાં હતાં. ભાતભાતના રંગબેરંગી ચિત્રે એમાંથી જન્મતાં. એક ચિત્ર પૂરું થાય તે પહેલાં તે બીજે હરિફ આવી પિતાનું રંગકૌશલ્ય બતાવવા ખડો થઈ જતો. મહારાજા પ્રસન્નચંદ્ર આ રંગલીલા ક્યાંય સુધી જોતા, ઝરૂખામાં બેસી રહ્યા. મહારાજાને રીઝવવા માટે ચિતારાઓએ સ્પર્ધ આદરી હેય તેમ એમણે અસંખ્ય ચિત્ર આલેખ્યાં અને ભૂંસી નાખ્યાં.
ચિત્ર ભૂંસાતાની સાથે જ પ્રસન્નચંદ્ર મહારાજાના દિલમાં અંકુરેલાં વિરાગનાં અફર વિકસ્યાં. સંધ્યા સમયે ગગનમાં અંકાતા ચિત્રપટમાં અને સંસારના ભોગવિલાસમાં એમને ઘણું સમાનતા દેખાઈ. વિજય અને સમૃદ્ધિના રંગ જોઈ માણસ માની લે છે કે આ રંગ કેાઈ દિવસ ભૂંસાવાને નથી, પરંતુ સંધ્યાના રંગ જેમ સ્થાયી નથી તેમ સંસારીનાં સુખ કે સગવડ કદી સ્થાયી રહી શકે નહિ. પ્રસન્નચંદ્ર મહારાજાએ હવે મોહનિધ્યમાં પડી રહેવાનું યેગ્ય ન માન્યું, પુત્ર ઉમરલાયક બને ત્યાં સુધી રાહ જોતા બેસી રહેવું એ એમને ન પાલવ્યું. એમ રાહ જોતા બેસીએ તો કદાચ સાચી સાધનાને અવસર પણ ન મળે !
મહારાજાને. એમના નિશ્ચયથી કોઇ ડગાવી શક્યું નહિં. સંસારને ત્યાગ કરી, એમણે કર્મને ખપાવવા, ઉગ્ર તપસ્યા આદરી.
નિબંધપણે વિચરતા એ રાજર્ષિ એક દિવસે રાજગૃહીના ઉદ્યાનમાં આવી કાયોત્સર્ગ મુદ્રાથી ઊભા રહ્યા. કોઈ એક સમય પોતે રાજઐશ્વર્યના ભોક્તા હતા, સંપત્તિના સ્વામી હતા એ સંસ્કાર એમના હદયપટ ઉપરથી પ્રાયઃ ભૂંસાઈ ગયા છે. સંસારના સર્વ સુખ અને સંબંધોથી પોતાને પર માનતા થયા છે અને એમની તપશ્ચર્યા પણ ખરેખર એવી ઉમ્ર છે કે લોકે એમને રાજર્ષિના વિશેષણથી વધાવે એમાં કંઈ અતિશયોક્તિ નથી.
