________________
રાજર્ષિ પ્રસન્ન
: ૧૨૧ કે
રાજર્ષિ રૌદ્ર ભાવવામાં ખૂબ આગળ નીકળી ગયા હતા. બાળપુત્રના અને રાજ્યના રક્ષણની જે એક ખટક એમના દિલમાં
છુપી રહી જવા પામી હતી તેને લીધે તે રાજમાર્ગથી નીચે . ઉતરી બહુ દૂર-આડે માર્ગે જઈ ચડ્યા હતા. સામાન્ય શક્તિવાળા તે કદાચ ત્યાંથી પાછો જ ન વળી શકે પરંતુ રાજર્ષિને માટે તે એ એક અકસ્માત હતો. અકસ્માતને લીધે નૌકા જેમ જુદા જ માર્ગે ચાલી નીકળે તેમ આ મહારાજાના સંબંધમાં પણ બન્યું હતું. સદભાગ્યે અનુકૂળ પવન વહ્યો અને નાવ તીર તરફ ધકેલાયું.'
શ્રેણિક મૌનભાવે સાંભળી રહ્યો. ન ઉકેલાય એવી ગુંચે જાણે સ્વતઃ છૂટી પડી જતી હોય એવી તૃપ્તિ એના મેં ઉપર તરવરી રહી.
વમળમાં સપડાયેલા વહાણને બચાવી લેવું એ સહજ વાત નથી. રાજર્ષિનું નાવ તેફાને ચઢ્યું હતું. બૂડવાની છેલ્લી ઘડીઓ ગણાતી હતી એટલામાં રાજર્ષિએ પિતાને જમણે હાથ ઉંચક અને માથા પર મુકુટ ઉતારી શત્રુ સામે ફેંકવાને છેલ્લે નિશ્ચય કરી વાળે. માથા ઉપર હાથ પડતાં જ એમને પોતાની સ્થિતિનું ભાન થયું. મુકુટ કયાં? રાજ્યસન કયાં? યુદ્ધ કયાં? વૈરી ક્યાં ? આવા આવા અનેક પ્રશ્નો એક સામટા ઉભરાઈ નીકળ્યા
તત્કાળ પેલું દુઃખ ઊડી ગયું ! ત્યાગદશામાં, ધ્યાનાવસ્થામાં પોતે જે દુર્યોન સેવ્યું હતું તે બદલ એમણે તીવ્ર પશ્ચાતાપ કર્યો. ગતિની સ્થિતિ પણ એ જ ક્ષણે બદલાતી ચાલી. પહેલા સ્વર્ગની, બીજા વર્ગની એ પ્રમાણે જે મેં હકીકત કહી હતી તે આ જ નિર્મળ ભાવનાને આશ્રયી હતી.”
શ્રેણિક અધ્યવસાયનું બળ જોઈ આશ્ચર્ય પામ્યા. અંતરના અધ્યવસાયે કર્મનાં દલને કેવા છિન્નભિન્ન કરી વાળે છે એ તેને સમજાયું. અશુભ પરિણામની ધારા ભલભલા તપસ્વીને નારકીય ગતિ તરફ ખેંચી જાય અને શુભ અધ્યવસાયની પ્રબળધારા ઉજજ
