Prabuddha Jivan 2017 04

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 4

પ્રબુદ્ધ જીવન
એપ્રિલ, ૨૦૧૭
અને બીજી વસ્તુ વ્યક્તિ સાથે જોડાયેલો ભાવ અને તે કારણે જન્મતો વધુ હોય છે. તેથી જ મનની ગતિશીલતા સૌ કોઈ સ્વીકારે છે. સત્તાનો સ્વભાવ. અહીં વિવેકને બદલે ભાવાત્મક અને તેની પાછળ ગતિશીલતાને કારણે વિશ્વમાં વૈવિધ્ય રચાય છે. જે અગણિત આકારો છુપાયેલા સત્તાના બીજ દેખાય છે. જાગૃત મને આ ચક્રવ્યુહને વિશ્વમાં રચાય છે તેમાં ગતિનું આગવું મહત્ત્વ રહેલું જોવા મળે છે. સમજવાનો છે. કર્મની અને ધર્મની મીમાંસાની વચ્ચે સાધકે સતત મન અંગેના અનેક વિવિધ વિચારો રહેલા છે, જેમાં કદાચ બધા જ જાગૃત, સમતોલ સ્થાન જાળવી રાખવાનું છે. જ્ઞાન છે પણ જો તે સહમત થાય તે જરૂરી નથી. પરંતુ મનથી આત્માની ગતિના કારણો વ્યવહારમાં નથી, તો તે સાવ જ કારણ વગરનું બની રહે છે. અને રીતોમાં કેન્દ્રિય વિચાર મોટાભાગે સમાન જ હોય છે. વ્યવહારમાં છે. સમજ છે પણ જ્ઞાનમાં નથી તો પણ અથે નથી ડિમોક્રીટસ કહે છે કે આનંદિત જીવન જીવવું તે જ જીવનનો સરતો કારણ તે વ્યવહાર લાંબા સમય સુધી નહીં જળવાઈ રહે. હેતુ છે અને તે હેતુ સિદ્ધ કરવા સાદી અને સાંસ્કૃતિક જીવન પદ્ધતિનો જ્ઞાન અને વ્યવહાર બંને અરસપરસના પૂરક છે, પરંતુ તે વિપરીત સ્વીકાર કરવો જોઇએ. હિંસા અને ઊર્મિશીલતા તથા જાતીય ભોગ કાર્ય કરે છે ત્યારે મુશ્કેલીઓ સર્જાય છે.
વિલાસનો તેઓ વિરોધ કરતા. તેમના મતે ઈન્દ્રિય સુખ ક્ષણિક બહુ સમજવા જેવી વાત છે કે ન તો નિમિત્ત ઉપાદાનમાં બળથી અને અસત્ય છે અને માણસની માનસિક શાંતિમાં વિક્ષેપ ઉત્પન્ન કોઈ કાર્ય કરે છે અને ન તો ઉપાદાન કોઈ નિમિત્તને બળપૂર્વક લાવે કરે છે. તેઓ એક સૂત્ર (ફ્રેગમેન્ટ)માં જણાવે છે કે સાદો રોટલો છે. સુષ્ટિ અનેક તત્ત્વોની બનેલ છે અને દરેક તત્ત્વ ગમે તેટલો સૂક્ષ્મ અને ઘાસની પથારીનું સાદું જીવન ભૂખ સંતોષવા અને થાક હોય તો પણ બીજા તમામ તત્ત્વોના ગુણોને ધારણ કરે છે, પરંતુ જે ઉતારવા માટેનું સારું સાધન છે. તેઓ કહેતા કે સરમુખત્યારશાહીની ગુણ તેમાં પ્રાધાન્ય ધરાવે છે તે જ બાહ્ય નજરે જણાય છે. તે જ રીતે ગુલામી અવસ્થામાં ભૌતિક સમૃદ્ધિ મળે તે કરતાં લોકશાહી તત્ત્વ ઓળખાય છે. દુન્યવી વ્યવહારમાં આ સિદ્ધાંત ઘણો અગત્યનો વ્યવસ્થામાં દારિદ્રય મેળવવું બહેતર છે. છે. કારણ કે તે એ વાતનો સ્વીકાર કરે છે કે દરેક વ્યક્તિમાં સદ્ગુણ પ્રેમ અને કલહ, ગતિશીલતાનું પ્રેરકબળ છે. બંને ગતિ કરાવે અને દુર્ગણોનો વાસ હોય છે તેથી દરેકમાં સગુણોને બહાર છે પણ બંને જુદી દિશા તરફ લઈ જાય છે. બહુ સહજતાથી એને લાવવાનો પ્રયત્ન કરીએ તો ઘણી સામાજિક સમસ્યાઓ હલ થઈ તાબે પણ થઈ જવાય છે. પ્રેમ મોહ તરફ લઈ જાય છે અને કલહ શકે છે. કઈ ઘડીએ કઈ ક્ષણે સંજોગો મનુષ્ય પર હાવી થાય છે કે દ્વેષને વધારે છે. જૈન શાસ્ત્રમાં અર્થને સમજવાની મુખ્ય પાંચ રીત મનુષ્ય પોતાની સમતોલતા દ્વારા સંજોગોને કાબૂમાં રાખી શકે છે, છે. શબ્દાર્થ, નયાર્થ, મતાર્થ, આગમાર્થ, ભાવાર્થ. હવે આ અર્થોથી તે મહત્ત્વનું છે.
પ્રેમ અને કલહની ગતિને કઈ રીતે સમજી શકાય છે, તે પણ જોઇએ. સૃષ્ટિના તમામ પદાર્થો સ્વતંત્રરૂપે મૂળભૂત છે એટલે કે બીજા જે ભાવ વ્યક્ત થાય છે તે ઘડીએ તે તેનું સત્ય છે પરંતુ તે સત્ય પદાર્થમાંથી ઉત્પન્ન થયાં નથી. મનની સત્તા દરેક પદાર્થ ઉપર ચાલે અનંત છે કે નહીં, તે કદી ખબર જ નથી પડતી. એક મનુષ્યનો છે, તે શાશ્વત છે અને પદાર્થને ગતિ આપવા છતાં પદાર્થથી લેવાતું અન્ય માટેનો ભાવ જો શરતી બને, તો તે ભાવ છે કે નહીં, તે નથી અને શુદ્ધ ચૈતન્યમય સ્થિતિમાં રહે છે. મન ગતિ આપે છે, મૂંઝવણમાં મુકનારો પ્રશ્ન છે. એક તરફ પ્રેમ-વાત્સલ્ય આ ભાવને તેની પ્રેરણાથી પદાર્થમાં ગતિ આવે છે. જગતના બીજા પદાર્થો સહજતાથી સ્વીકારવાની વાત થાય અને એમાં જ અપેક્ષાઓના અન્ય પદાર્થોને ધારણ કરેપણ મન કદી એમ કરતું નથી. મન દરેક ભારણ અને સ્વપ્નોના લટકાથી ભારેખમ બની જવાય. ત્યારે વસ્તુમાં વધુ ને વધુ સૂક્ષ્મ અને શુદ્ધ છે અને જે કંઈ જીવંત વસ્તુ છે તેને સમ્યકભાવે શબ્દાર્થથી લઈ ભાવાર્થ સુધીનો પ્રવાસ કામ આવે. ચેતનવંતુ બનાવવાનું કામ મન કરે છે. મન અસીમ અને સ્વતંત્ર છે. રાગથી થાક નહીં પરંતુ અનુભવ મળે છે, રાગને ભેદનાર દર્શન મન કોઈ સાથે ભળતું નથી અને બીજી વસ્તુઓની પેઠે એક બીજાના સુધી પહોંચી શકે છે. ભાવને પણ દર્શન હોય અપતિમ ભાવ તત્ત્વો ધરાવતું નથી. મન કોઈ સ્થૂળ વસ્તુ નથી. તેનું પ્રભુત્વ સૌથી જ્યાં કોઈ જ અપેક્ષા ન હોય ત્યાં અનહદ સંતોષ મળે છે. ‘સુખ’
તા. ૧લી એપ્રિલ ૨૦૧૬ થી પરદેશ માટેના લવાજમના દર નીચે પ્રમાણે રહેશે. ૧વર્ષના લવાજમના $ 30 ૦ ૩ વર્ષના લવાજમના $ 80 ૦ ૫ વર્ષના લવાજમના $100 ૦ ૧૦ વર્ષના લવાજમના $ 200/
વાર્ષિક લવાજમ આપશ્રી $ (ડોલર) માં મોકલાવો તો $ પાંચ બેંક ચાર્જિસ ઉમેરીને મોકલશો. ભારતમાં વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૩૦૦ ત્રણ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૭૫૦૦પાંચ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૧૨૫૦ દસ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૨૫૦૦
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનો બૅન્ક /c No. : બૅન્ક ઑફ ઈન્ડિયા CD A/c No. 003920100020260.