________________
પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર ભીવતા વિશેષાંક. પૃષ્ઠ ૭૦ મા પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક છ ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ પર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન :
પાંચ મહાવ્રતની પચ્ચીસ ભાવના | | ડૉ. કેતકી યોગેશ શાહ
# પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભીવતા વિશેષાંક 8 પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર
: બાર ભાવના વિશેષાંક BE પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષુક # પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર ભાવતા વિશેષાંક HR પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભીવતા
[ કેતકીબહેને મુંબઈ યુનિવર્સિટીમાંથી ‘ગુણસ્થાનક' જેવા ગહન વિષય ઉપર પીએચ. ડી. કરેલ
છે. તેઓ કવયિત્રી તથા સંગીતજ્ઞ છે. તેમ જ જેને તત્ત્વજ્ઞાનના ઊંડા અભ્યાસી છે.] શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ આત્માર્થી જીવોના આરાધનાની સફળતા સંભવે છે. પ્રથમ મહાવ્રતની ભાવનાની 8 કલ્યાણ અર્થે કરુણા કરી, અહિંસા અને સમતામય ધર્મની સાધના વિશેષતા એ છે કે તેમાં સમિતિ-ગુપ્તિરૂપ અષ્ટ પ્રવચન માતાનો રે ફુ કરવા માટે આગાર ધર્મ અને અણગાર ધર્મની પ્રરૂપણા કરી. સમાવેશ થઈ જાય છે. $ યથાશક્તિ વ્રતની પાલના કરવી તે આગારધર્મ છે તો સર્વાશે ૧. ઈર્ષા સમિતિ: આત્મશુદ્ધિ માટે પ્રયત્નશીલ સાધક યથા શું 3 વિરતિધર્મ અર્થાત્ સર્વવિરતિ ધર્મની આરાધના તે અણગાર શક્ય કાયાને સ્થિર રાખે, પરંતુ અનિવાર્ય કારણે ગમનાગમન શુ ધર્મ–જેમાં પાંચ મહાવ્રતને ગ્રહણ કરવાની આવશ્યકતા રહેલી કરવું પડે તો અહિંસા મહાવ્રતને લક્ષ્યમાં રાખીને ગમન કરે. ૭ & છે. પાંચ મહાવ્રત એટલે અહિંસા મહાવ્રત, સત્ય મહાવ્રત, સાધકની ગમનાગમનની વિધિ તે ઈર્ષા સમિતિ છે. સાધક ધૂસર- 8 હું અસ્તેય અચોર્ય મહાવ્રત, બ્રહ્મચર્ય મહાવ્રત અને અપરિગ્રહ પ્રમાણ-સાડા ત્રણ હાથ ભૂમિને જોઈને ચાલે, છકાય જીવોની ઉં 2 મહાવ્રત. સલ્વદુરવિમો+dખટ્ટા – સર્વ દુઃખોથી મુક્તિના વિરાધના ન થાય તે માટે પરદયાના ભાવ સાથે સ્વદયાના હેતુથી ૬ ઉપાયભૂત આ પાંચ મહાવ્રત છે. પાંચ મહાવ્રતને સ્થિર અને ઉપયોગપૂર્વક સમાધિભાવે ઈર્ષા સમિતિનું પાલન કરે.
દઢ બનાવવા માટે ભગવાન શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર, શ્રી ૨. મન સમિતિઃ મનના અશુભ સંકલ્પોથી હિંસાને પ્રોત્સાહન છું 3 પ્રશ્નવ્યાકરણ સૂત્ર, શ્રી આચારાંગ સૂત્રાદિમાં પચીસ ભાવનાનું મળે છે, અનેક દોષોની પરંપરાનું સર્જન થાય છે, માટે સ્વ કે ? - આલેખન કર્યું છે.
પરનું અહિત થાય તેવા પાપકારી વિચારો ન કરવા, મનને પ્રશસ્ત પાવ્યતે તિ બાવની - મનમાં જે ભાવવામાં આવે છે તે ભાવના વિચારોમાં લીન બનાવવું તે મન સમિતિ છે. મન સમિતિના સભ્ય છે ૬ છે. આત્માને પ્રશસ્ત ભાવોથી ભાવિત કરે તે ભાવના છે. યોગથી ભાવિત આત્મા મલિનતાથી રહિત બની સાચો ૬
પ્રથમ તીર્થંકર ઋષભદેવ ભગવાન અને પરમ તીર્થકર સાધુ-સંયત બને છે. * ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ પાંચ મહાવ્રતોનો ઉપદેશ આપેલ ૩. વચન સમિતિઃ સંપૂર્ણ અહિંસક થવા માટે પ્રયત્નશીલ સાધક ? હૈં છે. મધ્યના બાવીસ તીર્થકરોના શાસનમાં પાંચ મહાવ્રતના સ્થાન હિંસાકારી કે પરપીડાકારી વચનનો પ્રયોગ ન કરે. હિત-મિત- હૈં
પર ચાતુર્યામ ધર્મ હોય છે. પાંચ મહાવ્રતના કિલ્લાને અભેદ્ય પરિમિત ભાષાનો પ્રયોગ કરે. આત્માના હિતનો ઘાત કરનારી, કે રાખવા તેની સલામતી માટે પચીસ ભાવનાનું નિરૂપણ કર્યું છે. દુર્ગતિને પ્રાપ્ત કરાવનારી અને તીવ્ર દુઃખોની જનનીરૂપ at $ આ ભાવના ગુણરૂપ છે, તે મહાવ્રતને પુષ્ટ કરે છે, મહાવ્રતને સાવદ્યકારી ભાષાનો ત્યાગ કરવો જ સુસાધુ માટે હિતાવહ છે, ? હું ભાવિત કરે છે, તે મહાવ્રતમાં જ સમાઈ જાય છે તેથી તે હિતકારી છે. છું મહાવ્રતના નિયમ, ઉપનિયમરૂપ છે. મહાવ્રત તપ-સંયમરૂપ ૪. એષણા સમિતિ: ભિક્ષાવિધિ પ્રમાણે શુદ્ધ નિર્દોષ આહાર છું હોવાથી આશ્રવનો નિરોધ થાય છે અને સંવર-નિર્જરા બંને થાય પ્રાપ્ત કરીને અનાસક્ત ભાવે ભોગવવો તે એષણા સમિતિ છે. ?
સમસ્ત દોષોથી રહિત, મધુકરીવૃત્તિથી અનેક ઘરોમાંથી ગોચરીની ૧. પહેલા અહિંસા મહાવ્રતની પાંચ ભાવના
ગવેષણા કરે. ફક્ત સંયમયાત્રાના નિર્વાહ માટે અને સંયમના સર્વ મહાવ્રતોમાં મુખ્ય અહિંસા મહાવ્રત જ છે. શ્રી ભારને વહન કરવા માટે પ્રાણોને ધારણ કરવાના ઉદ્દેશથી સમ્યક છે પ્રશ્રવ્યાકરણ સૂત્રમાં અહિંસાને “ભગવતી’ કહી છે–પસા પાવ પ્રકારે યત્નાપૂર્વક આહાર કરે. પણ શારીરિક બળ વધારવાને માટે જ હું હિંસા. અહિંસાના ગુણ પ્રતિપાદિત સાઠ પર્યાયવાચી નામોનો કે રૂપલાવણ્યની વૃદ્ધિ માટે આહાર ન કરે. આવી આહાર સમિતિની છે
પણ તેમાં ઉલ્લેખ છે. તસ-થાવર-સંગ્વપૂય મરી-ત્ર-સ્થાવર ભાવનાથી વાસિત થયેલો આત્મા સુસાધુના પદને શોભાવે છે. ૪ સર્વ જીવોનું ક્ષેમકુશળ કરનાર અહિંસા જ મજબૂત નૌકા સમાન ૫. આદાન નિક્ષેપણ સમિતિઃ સંયમી જીવનમાં ઉપયોગી ?
છે, જે સાધકને સંસાર-સાગર તરવામાં મદદરૂપ બની રહે છે. ઉપકરણો યત્નાપૂર્વક ગ્રહણ કરવા, રાખવા અને મૂર્છારહિત ? હૈં આ નૌકામાં છિદ્ર પડતાં અટકાવવામાં સહાયભૂત એવી પાંચ ભોગવવા તે આદાન નિક્ષેપણ સમિતિ છે. પાટ, વસ્ત્ર, પાત્ર, હૈં કું ભાવનાનું સ્વરૂપ છે. તેનું સાવધાનીપૂર્વક પાલન કરવાથી સંયમ કંબલ વગેરે ઉપધિ સંયમની રક્ષા અથવા વૃદ્ધિના ઉદ્દેશથી તથા પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક BE પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવતઃ
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિરોષક જ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક કાર પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબદ્ધ જીવન : બાર
