________________
પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર ભીવતા વિશેષાંક ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક
પૃષ્ઠ ૯૧ પર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન :
પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિરોષક HR પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવતા : બાર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર
તે વીતરાગનો અર્થ છે ન રાગ, ન વૈરાગ્ય. આ બંનેથી પર થવું
બીરહ ભાવનાઓં કો મૂલ સન્ડેશ છે એટલે મુક્તિ. જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર્ય અને તપ એ મોક્ષનો માર્ગ ઊં છે. જ્યાં કોઈ જાતનું બંધન નથી ન સુખનું, ન દુ:ખનું, ન દેહનું,
(અનુસંધાન પૃષ્ય ૮૮ થી ચાલુ) ન મનનું. આ પરમ અવસ્થા છે.
જીવન તો જ્ઞાન-વૈરાગ્ય સે સદા પરિપૂર્ણ રહતા હૈ, અજ્ઞાન ઔર છે આ ઉપરાંત બાર ભાવનાઓના પાયારૂપ બીજી ચાર કષાયોં મેં ગૃહસ્થ હી અધિક ઉલઝે-ફંસે રહતે હૈ શાસ્ત્રો મેં એક છે $ ભાવનાઓ છે. મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા અને મધ્યસ્થ ભાવના. વિશેષ દૃષ્ટાન્ન આતા હૈ
ભગવાન મહાવીરે પ્રાણી માત્ર પ્રત્યે પ્રેમ અને મૈત્રીનો ભાવ સાંપ ઓર નેવલે કી લડાઈ કે બીચ મેં નેવલા બાર-બાર 8 રાખવાનું કહ્યું છે. આમાં જગતના તમામ જીવોના કલ્યાણની નાગદમની બૂટી કો સુંઘતા રહતા હૈ, ઈસલિએ ઉસ પર સાંપ કા : શું વાત છે. પ્રેમ અને મૈત્રી હોય ત્યાં હિંસા સંભવી શકે નહીં. પ્રેમ વિષ નહીં ચઢતા ઔર વહ સર્પ પર વિજય પ્રાપ્ત કર લેતા હે. ફુ ; અને મૈત્રીમાં સ્વાર્થ, લોભ કે લાલચ હોતી નથી. આમાં બીજાને ઠીક ઉસી પ્રકાર યદિ હમ સંસારી ગૃહસ્થ બાર-બાર (પ્રતિદિન) ;
આપવાની વાત છે. કશું પ્રાપ્ત કરવાની નહીં. પ્રમોદ ભાવનાનો બારહ ભાવનાઓં કા ચિંતન કરેંગે તો હમેં ગૃહસ્થી કે મોહ કા શું અર્થ છે ગુણાનુરાગી બનવું. બીજાના ગુણોની પ્રશંસા કરવી ભલે વિષ નહીં ચઢેગા ઓર હમ વીતરાગતા કે માર્ગ પર આગે બઢ રે હું પછી તે આપણો શત્રુ અને વિરોધી હોય. કરુણા એટલે પ્રેમ, સકેંગે, કિન્તુ યદિ ઈન બારહ ભાવનાઓં કા ચિંતન નહીં કિયા હૈ રે દયા અને સંવેદના. બીજાનું દુ:ખ જોઈને દ્રવી ઉઠવું અને તેને દૂર તો હમારે ઉપર ઘર-ગૃહસ્થી કે મોહ કા વિષ ચઢ જાયેગા. હમ શું કરવા બનતા પ્રયાસો કરવા. મધ્યસ્થ ભાવના એટલે ક્રૂર, પાપી, સંસાર મેં મૂચ્છિત હોકર જન્મ-મરણ કરતે રહેંગે. ; હિંસક, અધર્મી માણસોને સાચો રાહ બતાવવા અને તેમને અતઃ હમેં પ્રતિદિન અનિવાર્ય રૂપ સે બારહ ભાવનાઓં કા જ
સન્માર્ગે વાળવા. કદાચ આનું તત્કાળ પરિણામ ઉભું ન થાય તો ચિન્તન-મનન કરના ચાહિએ, યહ પરમ હિતકારી ઔષધ છે, જે 8 પણ આ અંગેના પ્રયાસો ચાલુ રાખવાનો આમાં બોધ છે. યે અપને આપમેં પરિપૂર્ણ ભી હૈ, ક્યોંકિ ઈનમેં શુરૂ કી ૬ ૩
આમ છતાં ભાવ શુદ્ધિ માટેના મહત્ત્વના ચાર ચરણો છે. ભાવનાએ વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન કરતી હૈ ઔર ઉસકે બાદ કી૬ ભાવના હું મૈત્રી, કરુણા, પ્રસન્નતા અને ઉદારતા. આ બાબત આપણા તત્ત્વજ્ઞાન પ્રદાન કરતી હૈ ૬ જીવનમાં વણાઈ જાય તો આપણે જે કાંઈ કરીશું તે સારું જ હશે. બારહ ભાવનાઓં એક ક્રમિકતા ભી હૈ. સર્વપ્રથમ યહ ૬
મૈત્રીનો ભાવ આવે તો શત્રુતા, ઘણા અને વેરઝેર ખતમ થશે. બતાયા ગયા હૈ કિ સભી પદાર્થ અનિત્ય હૈ, જબ અનિત્ય હૈ તો : કરુણાનો ભાવ આવે તો ક્રૂરતા, હિંસા અને નફરતના ભાવો દૂર કોઈ શરણ કૈસે હો સકતા હૈ, અતઃ દૂસરે ક્રમ પર અશરણ ભાવના 8 થશે. પ્રસન્નતાથી તો ઉદાસી, વિષાદ, સંતાપ અને ચિંતાથી આઈ. યહી ઈસ સંસાર કા સ્વરૂપ હૈ ઈસ સંસાર મેં જન્મ-મરણ છૂટકારો મળશે અને ઉદારતા આવશે તો કુપણતા દૂર થશે. એવં સુખ-દુ:ખ કો અકેલા જીવ સ્વયં ભોગતા હૈ, કોઈ સાથી
આપણાં ભાવો કઈ દિશામાં જઈ રહ્યાં છે તેના પરથી આપણે નહીં હૈ, યહાં તક કિ અપના શરીર ભી અપના નહીં હૈ, યહ ભી શુ કેવા છીએ તેનો ખ્યાલ આવે છે. જગતમાં દુ :ખ, હતાશા, અત્યન્ત અપવિત્ર હે | ઈસ પ્રકાર અનિત્ય, અશરણ, સંસાર, હું નિરાશા અને અશાંતિ છે તેના મૂળમાં હિંસા છે. કામ, ક્રોધ, એકત્વ, અન્યત્વ ઔર અશુચિ-પે છહ ભાવનાએ વૈરાગ્યોત્પાદક $ લોભ, મોહ એ પણ હિંસાના સૂક્ષ્મ સ્વરૂપો છે. અહિંસા ધર્મનો બતાઈ ગઈ હૈT જે મૂળભૂત આધાર છે. ભગવાન મહાવીરે કહ્યું છે પ્રાણી માત્રને ઈસકે અનન્તર આને વાલી ક્રમશ: છહ ભાવનાએ આસવ - પ્રેમ કરો. સૌ જીવો આપણા જેવા છે. કોઈપણ જીવની હત્યા અર્થાત્ કર્માગમન દુખકારક હૈ ઔર ઉનકે રોકને કા નામ સંવર છે આપણી હત્યા છે. ભગવાન મહાવીરે અહિંસાને શક્તિ ગણાવીને હૈા પૂર્વાગત કર્મો કા એકદેશ ક્ષય હોના નિર્જરા હૈ ા લોક કે સ્વરૂપ છે હું જગતને પ્રેમ અને મૈત્રીનો સંદેશો આપ્યો છે. “મિનિમેં સવ ભુએષ કા વિચાર કરને સે વૈરાગ્ય હોગા, ઐસા વૈરાગ્ય અત્યન્ત દુર્લભ
વૈરે મઝજ ન કેવઈ ?' બધા મારા મિત્રો છે. મારે કોઈની સાથે હૈ ઔર ઈસકા ફલ આત્મધર્મ કી પ્રાપ્તિ હૈ ઈસ પ્રકાર ક્રમશઃ B વેરઝેર નથી. આ માત્ર વિચાર નથી પ્રગાઢ ભાવ છે. આસવ, સંવર, નિર્જરા, લોક, બોધિદુર્લભ ઔર ધર્મ ભાવના
બાર ભાવના જીવન જીવવાની કલા છે. તેના સતત ચિંતનથી બતાઈ ગઈ હૈ જીવન મેં જ્ઞાન-વૈરાગ્ય કી પ્રાપ્તિ હી ઇન બારહ ૐ મન, વિચાર અને કાર્ય શુદ્ધ બને છે. જીવનની આ બાર ભાવનાઓ ભાવનાઓં કા મૂલ સદેશ હૈ.
* * * ૐ જુદી જુદી વહે છે. અને સાથે મળે ત્યારે પવિત્ર ઝરણું બને છે. જૈન દર્શન વિભાગ, શ્રી લાલબહાદુર શાસ્ત્રી રાષ્ટ્રિયસંસ્કૃત વિદ્યાપીઠ, પાપી માણસ પણ આમાં ડૂબકી મારીને પવિત્ર બની શકે છે. નઈ દિલ્લી-૧૧૦૦૧૬. મોબાઈલ નં. +91-98688 88607
Email : veersagarjain@gmail.com
પ્રબદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિરોષક કર પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબદ્ધ જીવત: બાર ભાવના વિશેષાંક કાર પ્રબદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિશેષાંક શોક પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબદ્ધ જીવન : બાર
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભાવતા વિશેષાંક E પ્રબુદ્ધ જીવત :
