________________
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક
પૃષ્ઠ ૧૨૮ % પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક ળ ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ પર ભાવતા વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવત :
ખ્રિસ્તી ધર્મ અને ભાવના | nડૉ. થોમસ પરમાર
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિરોષક HR પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવતા : બાર
[અમદાવાદના પીએચ. ડી.ના ગાઈડ, એચ. કે. આર્ટ્સ કોલેજના પૂર્વ પ્રોફેસર, ગુજરાતી વિશ્વકોશ અને જેને વિશ્વકોશ સાથે સંકળાયેલા, અષ્ટાપદ સંશોધન સમિતિમાં કાર્યરત. એમના ૧૧ પુસ્તકો પ્રકાશિત થયા છે. ]
ભાવનાનો સામાન્ય અર્થ થાય છે ચિંતન, મનન, ધ્યાન, દિલાસો મળતો નથી કેમકે આપણે દિલનો પશ્ચાતાપ શોધતા 3 છે. અનુશીલન. કોઈ વસ્તુનું વારંવાર ચિંતન કરવું, તે ભાવના. જૈન નથી- જ્યારે માનવી સંપૂર્ણપણે પશ્ચાતાપી બને છે ત્યારે તેને હું : ધર્મમાં અનિત્ય આદિ બાર પ્રકારની ભાવનાઓ જણાવી છે, આખી દુનિયા ભારરૂપ ને નીરસ લાગે છે. સારા માણસને તો હું છે જેને અનુપ્રેક્ષા તથા વૈરાગ્ય ભાવના પણ કહેવાય છે. આ પશ્ચાતાપ કરવા તથા રૂદન કરવા હંમેશાં કારણો મળે છે–તેથી છે કું ભાવનાઓનું વર્ણન નવતત્ત્વ, તત્ત્વાર્થસૂત્ર આદિના સંવર તત્ત્વની પ્રભુ ઈસુને નમ્રતાથી પ્રાર્થના કર કે તેઓ તારામાં પશ્ચાતાપની કું BE અંતર્ગત કરવામાં આવ્યું છે. દિગંબર સંપ્રદાયમાં આ ઉપરાંત ભાવના જાગૃત કરે. અને પેલા પયગંબર સાથે કહેજે, “હે IE
પાંચ ભાવના પણ દર્શાવી છે. ભાવના એટલે મનમાં ભાવ ભગવાન, આંસુથી બનાવેલી રોટી મને ખવરાવજો અને આંસુના હૈં દ લાવવો. આપણી દરેક ક્રિયાનું કારણ આપણું મન હોઈ, મનના કૂડેકૂડાં થકી મારી તરસ છીપાવજો. (સ્તોત્ર ૭૮:૬ અહીં È ભાવો સાચવવા માટે જૈન ધર્મમાં આગ્રહ રાખવામાં આવ્યો છે. પશ્ચાતાપના આંસુની વાત કરવામાં આવી છે)-આજે તું તારા હું જૈન ધર્મમાં જણાવેલ ભાવનાઓ અને તેના અનુસંધાનમાં પાપોનું પ્રાયશ્ચિત કરે છે ને આવતી કાલે એનું એ જ પાપ ફરીથી ? $ જણાવેલ કથાઓ કે પ્રસંગો ખ્રિસ્તી ધર્મમાં જોવા મળતા નથી. કરે છે!—આપણાં પાપો તથા દુર્ગુણોને પરલોકમાં ધોઈ નાખવા ; હું પરંતુ આત્મકલ્યાણ માટે મનના શુદ્ધ ભાવોનો આગ્રહ રાખવામાં માટે ભેગા કરવા કરતાં અત્યારે જ તેમનાથી ચોખ્ખા થઈ જઈએ 8 આવ્યો છે. જો એને આપણે ભાવના તરીકે સ્વીકારી શકીએ તો ને તેમને જડમૂળથી ઉખેડી નાખીએ તે વધુ લાભકર્તા છે–માટે ? કે ખ્રિસ્તી ધર્મમાં પશ્ચાતાપની ભાવના, ક્ષમા ભાવના, કરુણાની અત્યારે કાળજી રાખ, ને તારા પાપો માટે પશ્ચાતાપ કર, એટલે કે હું ભાવના અને મૈત્રી ભાવનાનો સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો છે. પેલા કયામતના દિવસે તું સ્વર્ગવાસીઓ સાથે કોઈ પણ જાતની હું ૬ પશ્ચાતાપની ભાવના ખ્રિસ્તી ધર્મમાં પશ્ચાતાપની ભાવના પર ઘણો બીક વગર જીવી શકશે. રે ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. માણસે અવારનવાર પોતે કરેલાં ક્ષમાભાવના ખ્રિસ્તી ધર્મમાં ક્ષમાની ભાવનાનો સ્વીકાર કરવામાં કે પાપોનું સ્મરણ કરીને પરમેશ્વર સમક્ષ તેની માફી માટે પસ્તાવો આવ્યો છે. ઈસુ ખ્રિસ્ત પોતે પોતાના જીવનમાં ક્ષમા આચરી 8 છુ કરવો જોઈએ. અધ્યાત્મિક વિકાસ માટે ખ્રિસ્તી ધર્મમાં પાપના બતાવી હતી. તેમને ક્રોસ પર જડી દેવામાં આવ્યા ત્યારે પણ કુ હુ પસ્તાવાનું એટલું બધું મહત્ત્વ છે કે તેને સાત સંસ્કારોમાં સ્થાન તેમણે ઈશ્વરને પ્રાર્થના કરી હતી કે, “હે પ્રભુ તેઓને માફ કર ! આપવામાં આવ્યું છે. દરેક વ્યક્તિએ ઓછામાં ઓછું અઠવાડિયામાં કારણ કે તેઓ શું કરી રહ્યા છે તેની તેમને જાણ નથી.’ આમ
એક વાર પુરોહિત સમક્ષ પોતાના પાપોની કબૂલાત કરવી પોતાને મૃત્યુના મુખમાં લઈ જનાર તેમના વિરોધીઓને પણ હું જોઈએ, તે માટે માફી માગવી જોઈએ અને તે પછી ફરીથી તે તેમણે ક્ષમા આપી હતી. ઈસુએ પોતાના ઉપદેશમાં ક્ષમાભાવના હૈ હું પાપ નહીં આચરવાની કબૂલાત કરવી જોઈએ. આ વિધિ માટે કેળવવાનું જણાવ્યું છે. આપણે પરસ્પર એકબીજાના અપરાધો ચૈ કેથલિક ચર્ચમાં એક ખૂણામાં કન્વેશન બોક્સ ગોઠવેલ હોય છે. માફ કરવા જોઈએ. તો જ ઈશ્વર આપણને આપણાં અપરાધોની હૈ કે સંધ્યાકાળની પ્રાર્થનામાં રોજ વ્યક્તિએ પસ્તાવાની પ્રાર્થના આ ક્ષમા આપશે. ખ્રિસ્તી ધર્મની જાણીતી પ્રાર્થના Our Father' કે રીતે રટવાની અપેક્ષા રાખવામાં આવી છે:
માં સ્પષ્ટ રીતે જણાવ્યું છે કે, “અમે અમારા અપરાધીઓને ક્ષમા છુ $ “હે મારા પરમેશ્વર, તમારી વિરુદ્ધ જઈને મેં પાપ કર્યું છે. હું કરીએ છીએ, તેમ તું અમારા અપરાધોની ક્ષમા કર.” આપણાં ; કે બહુ દુ:ખી છું, કારણ કે તમે મારા અત્યંત ભલા પિતા છો અને અપરાધોની માફી માટે આપણે પહેલાં આપણાં અપરાધીઓને કે કે મારા પાપને લીધે જ ભગવાન ઈસુ ક્રોસ પર મરી ગયા. હવે હું માફ કરવા જોઈએ. નવા કરારમાં માથ્થી અને લૂકની સુવાર્તામાં જ હું પાપને ધિક્કારું છું. તમારા પર પ્રેમ રાખવા ઈચ્છું છું અને ફરી ક્ષમાભાવનાનો ઉલ્લેખ છે. ૬ પાપ નહીં કરવાનો દૃઢ નિશ્ચય કરું છું.'
એક વખતે પીટરે (ઈસુના પટ્ટશિષ્ય) ઈસુને પૂછ્યું, “પ્રભુ, હું ખ્રિસ્તી ધર્મના જાણીતા ચિંતક થોમસ એ. કેમ્પિસ ઈમિટેશન મારો ભાઈ અપરાધ કરે તો મારે કેટલી વાર ક્ષમા કરવી? સાત હૈ * ઓફ ક્રાઈસ્ટ (ખ્રિસ્તાનુકરણ)માં પ્રાયશ્ચિત જણાવે છે કે, વાર? ઈસુએ તેને કહ્યું, ‘તારો જવાબ એ છે કે સાત વાર નહિ, પણ, હૈ
“મારા પોતાને માટે તો પશ્ચાતાપની વ્યાખ્યા કરવા કરતાં સિત્તેર વખત સાત વાર' (અર્થાત્ અસંખ્યવાર). (માથ્થી: ૧૮, ૨૧$ પશ્ચાતાપની લાગણી અનુભવવાનું પસંદ કરું છું—આપણને દિવ્ય ૨૨).
પ્રબુદ્ધ જીવી : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક BA પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવત: બાર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવન :
