________________
પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર ભીવતા વિશેષાંક ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક
પૃષ્ઠ ૧૩૩ પર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન :
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિરોષક BN પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવત : વીર ભાવના વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર
સાત ચક્ર અને ભાવના
|| ડૉ. ચિંતનમુનિ મ. સા. આંતરિક દૃષ્ટિએ જોઈએ તો ભાવનાનું સૂક્ષ્મ શરીર કે નિસ્બત છે. તમામ પ્રકારની અનિત્ય ભાવનાઓ જેવી કે લોભ, હૈ લિંગશરીર સાથે તાદાભ્ય જોવા મળે છે. બીજી રીતે કહીએ તો મોહ, આસક્તિ, કામ, ક્રોધ, આવેગ જેવી તમામ પ્રકારની અશુભ ફુ ૪ ભાવના એ મનુષ્યનું અવિભાજ્ય અંગ છે. ભાવનાને મનુષ્યથી ભાવનાઓ આ સાથે જોડાયેલી છે. સાધકે આ ચક્રને પાર કરીને કે ? પૃથક કરી શકાય એમ નથી, તેવી જ રીતે મનુષ્યનો વિચાર પણ ઊર્ધ્વગતિ કરી નાભિચક્ર તરફ પ્રયાણ કરવાનું છે અને ત્યારે જ ? હૈ ભાવનાથી પૃથક થઈ શકે તેમ નથી. ભાવનાઓ જ્યારે અચેતન મનુષ્ય તમામ પ્રકારની અનિત્ય ભાવનાઓથી પર એવી નિત્ય હૈ કે મન સાથે જોડાયેલી હોય છે, ત્યારે જેમ ધ્યાનાવસ્થામાં ચક્રોની ભાવનાઓ વિશે વિચારી ઊર્ધ્વગમન કરી શકે. સ્વાધિષ્ઠાન ચક્રનો છે BE અનુભૂતિ થાય છે, તેવી જ રીતે સૂક્ષ્મ ભાવનાઓની પણ રંગ કેસરી છે. È અનુભૂતિ થાય છે. આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ જોઈએ તો ધ્યાનમાં (૩) મણિપુર ચક્ર (નાભિ ચક્ર)
મુખ્યત્વે સાત ચક્રો મળે છે, જ્યારે કેટલીક પરંપરાઓમાં ૮ થી મણિપુર ચક્રનો રંગ પીળો છે. આ ચક્રનું સ્થાન સેક્સ ચક્રથી ૨ જૈ ૧૨ ચક્રોનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. આમ ચક્રો પણ એક અથવા ઉપર અને અનાહત ચક્ર કે હૃદયચક્રથી નીચું હોય છે. આ ચક્ર દૈ કે બીજી રીતે ભાવનાઓ સાથે સંલગ્ન છે, આથી ભાવનાઓને સાથે અગ્નિતત્ત્વ અથવા તેજ તત્ત્વ જોડાયેલું છે. તેનું સ્થાન નાભિ કે શું પણ હું ભાવનાચક્ર તરીકે વર્ણવું છું.
ઉપર આવેલું છે અને મુખ્યત્વે સત્તા અને ઈચ્છાશક્તિ સાથે સંબંધ શું ; ધ્યાનની દૃષ્ટિએ જોતા મુખ્ય જે સાત ચક્રો છે તે આ પ્રમાણે છે: ધરાવે છે. મણિપુર ચક્ર સુધી તમામ પ્રકારની અશુભ ભાવનાઓ ; મા (૧) મૂલાધાર ચક્ર:
સીમિત રહે છે. આ અશુભ ભાવનાઓ પરથી શુભ ભાવનાઓ ૪ આ ચક્ર ભાવના સાથે જોડાયેલું છે. અન્ય રીતે કહીએ તો તરફ ઊર્ધ્વગતિ કરતાં જે ચક્ર આવે છે તેને અનાહત ચક્ર કહે છે. શું હૈ ભાવનાનું ઉદ્ગમ સ્થાન મૂલાધાર ચક્ર છે. મૂલાધાર ચક્રનો રંગ (૪) અનાહત ચક્ર: શું લાલ છે અને તે પૃથ્વી સાથે જોડાયેલું છે. મૂલાધાર ચક્ર આ ચક્રનો રંગ લીલો છે અને તે વાયુ તત્ત્વ સાથે જોડાયેલું છે. હું ૬ કરોડરજ્જુના મૂળમાં આવેલું છે અને મનુષ્યજીવનના હોવાપણા આનું સ્થાન હૃદયમાં આવેલું છે અને તે સંતુલન તેમ જ પ્રેમ સાથે શું $ સાથે તેનો સીધો સંબંધ છે.
જોડાયેલું છે. તમામ પ્રકારનાં અન્ય ચક્રો સાથે સંતુલન સાધવાનું ! જૈનદર્શને મુખ્યત્વે બાર ભાવનાઓ ઉપર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કામ અનાહત ચક્રનું છે. ભાવના ચક્રની વાત કરીએ તો તમામ કે કર્યું છે. તેના મૂળમાં પણ ભાવનાઓ મનુષ્યના આંતરિક તેમજ પ્રકારની શુભ તેમજ અશુભ ભાવનાઓ વચ્ચે સંતુલન સાધવાનું છે બાહ્ય જીવન સાથે સંકળાયેલી હોવાના કારણે વિશેષ ભાર મૂક્યો કાર્ય અનાહત ચક્રનું છે. માત્ર નશ્વરની જ વાત નહીં, પરંતુ છે. અનાહત ચક્રના નીચેનાં ચક્રો એટલે કે મણિપુર ચક્ર, શાશ્વતની વાત અને ભાવનાઓને ઊર્ધ્વમુખી બનાવી ક્રાઉન ચક્ર ૨
સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર અને મૂલાધાર ચક્ર સાથે મુખ્યત્વે અશુભ સુધી પહોંચાડવા માટે તમામ સંતુલનની ક્રિયા અનાહત ચક્ર ૬ કે ભાવનાઓ જોડાયેલી છે.
દ્વારા જ થાય છે. જેમ મનુષ્ય અશુભ તરફથી શુભ તરફ પોતાનાં કર્મો દ્વારા (૫) વિશુદ્ધિ ચક્ર: ૐ પ્રગતિ કરે તેમ તેમ તે ઊર્ધ્વમુખી ભાવના-ચક્રો તરફ ગતિ કરે વિશુદ્ધિ ચક્રનું સ્થાન કંઠ છે અને તેને શબ્દ-તત્ત્વ સાથે અથવા Ė
છે અને જ્યારે તે અંતિમ ચક્ર જેને આપણે સહસ્સાર ચક્ર કહીએ વાતત્ત્વ સાથે સંબંધ છે. આ ચક્રનો રંગ નીલો છે. વિશુદ્ધનો ! શા છીએ, તે તરફ પહોંચતાં ધ્યાનીને પોતાનું પણ ભાન રહેતું નથી. અર્થ જ સંપૂર્ણ પવિત્ર થાય છે. તેનો વાદળ રંગ શાંતિનો દ્યોતક શા
આ અવસ્થા સમાધિની કે ધ્યાનની સર્વોત્તમ અવસ્થા છે. છે. આ ચક્રને સર્જનશક્તિ અને પ્રત્યાયન જેવી ક્રિયાઓ સાથે શું હું (૧) સ્વાધિષ્ઠાન ચક્રઃ
સંબંધ છે. હું તેનું સ્થાન મૂલાધાર ચક્રથી ઉપર અને નાભિ ચક્રથી નીચે છે. (૬) આજ્ઞા ચક્ર:
આ ચક્ર જલતત્ત્વ સાથે જોડાયેલું છે, અર્થાત્ (આ ચક્ર સાથે આજ્ઞા ચક્રનું સ્થાન ભ્રકૂટીમાં છે અને તે તેજ તત્ત્વ સાથે ક જલતત્ત્વ જોડાયેલું છે, જે તરલતા અને સ્નિગ્ધતાનું સૂચક છે. જોડાયેલું છે. આ ચક્રના રંગ વાદળી છે. આ ચક્રમાંથી કલ્પનાશક્તિ ;
મુખ્યત્વે મનુષ્યની તમામ પ્રકારની લાગણીઓ સાથે આ ચક્રને અને અંતસ્કુરણાની ભાવનાઓ ઉદ્ભવે છે. માણસની આંતરિક હું
પ્રબદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિરોષક જ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિશેષક પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવત : બોર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવત:
