________________
પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભીવતા વિશેષાંક ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ ૬ પ્રબદ્ધ જીવન ; બાર ભાવના વિશેષાંક ક્ર પૃષ્ઠ ૧૦૭ પર ભાવતા વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવત :
૬ કરનાર તું અશુચિ પદાર્થોને શરીરમાં ભરેલા જાણ્યા છતાં તને તાપમાં ચામડાની વાધર વિંટળાયેલી હોવા છતાં શુભ ધ્યાનમાં જુ હું તેના પ્રત્યે ધૃણા કેમ થતી નથી?
સ્થિર રહ્યા. તેમજ સુકોશલ મુનિ વાઘણ પોતાના શરીરે બચકાં 8 (૭) આમ્રવ: આસવ એટલે કર્મોનું આત્મામાં આગમન. ભરતી હોવા છતાં શુભ ધ્યાનમાં મસ્ત રહ્યા. એમ અનેક છે
આસવનું સ્વરૂપ, આસવના કારણો અને આસવથી થતાં દુઃખો મુનિવરોએ કષાયોના ઉપશમ ભાવ કેળવી સર્વ કર્મ નિર્જર્યા. & વગેરેનો વિચાર કરવો તે આસ્રવ ભાવના. સામાન્યથી મન, વચન (૧૦) લોકસ્વરૂપઃ લોકના (જગતના) સ્વરૂપની વિચારણા તે હું ૬ અને કાયા-એ ત્રણ યોગ આસવ છે. (આસવનાં કારણો છે.) લોક ભાવના. લોક સ્વરૂપ એટલે કે ચૌદ રાજલોક અને એમાં શું હૈ વિશેષથી અવ્રત, ઈન્દ્રિય, કષાય અને ક્રિયા એ ચાર આસ્રવ છે. રહેલા પાંચ દ્રવ્યનું સ્વરૂપ. ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, કે ૩ કર્મોનું આસ્રવ થતાં કર્મબંધ થાય છે. કર્મના કારણે જીવ અસ્થિર આકાશાસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય અને જીવાસ્તિકાય. એ પાંચ ? હું બને છે. સુખ-દુ:ખ, આનંદ-ખેદ, સંયોગ-વિયોગ આ બધું કર્મથી અસ્તિકાય સ્વરૂપ લોક છે, અર્થાત્ ધર્માસ્તિકાય આદિ પાંચનો છું ડું જ બને છે અને કર્મ જેના દ્વારા આવે તે આસ્રવ છે.
સમુદાય એ જ લોક છે. ધર્માસ્તિકાય આદિ ચાર જડ છે અને ; મુનિવર ઢાળની ત્રીજી કડીમાં જણાવે છે કે વસુરાજા સાચું જીવાસ્તિકાય ચેતન છે. આ દૃષ્ટિએ જડ અને ચેતનનો સમુદાય પણ જાણતો હોવા છતાં ‘અજનો અર્થ બકરો કર્યો. આ કૃત્ય એને એ જગત છે. હું એવું નડ્યું કે એ જ ભવમાં એને દેવતાની લાત વડે સિંહાસન કવિએ લોકસ્વરૂપ ભાવનાનું મહત્ત્વ સમજાવતાં કહ્યું છે કે હું ૬ પરથી ભોંય પર પડવું થયું. મંડિક ચોર પારકું ધન ચોરતો હતો. પહેલાં તો આત્માને જે મોહ વળગ્યો છે તેને હતપ્રહત્ કર્યા પછી હું છે એક વખત રાજાએ ગોઠવેલા છટકામાં સપડાઈ ગયો. એને ભયંકર જ સાચી લોક સ્વરૂપની ભાવના થાય. - પીડા સહન કરવી પડી. એમ અબ્રહ્મના આસવે ઈન્દ્ર વગેરે કેટલાય ચૌદ રાજલોકમાં સૌથી ઉપર ઉર્ધ્વલોક, મધ્યમાં તીર્થાલોક ૐ દેવોની ભૂંડી હાલત થઈ.
અને નીચે અધોલોકમાં નારકી અને ભુવનપતિ છે. લોકનું સ્વરૂપ છે કું (૮) સંવર: સંવરનું સ્વરૂપ, સંવરના હેતુઓ તથા સંવરથી જે પ્રાણી યથાર્થ જાણે તે પછી આ અસ્થિર સંસારના પ્રપંચમાં મગ્ન ? #ણ થતું સુખ વગેરેનું ચિંતવન કરવું એ સંવર ભાવના છે. બીજી રીતે થાય નહિ.
કહીએ તો આસવનો નિરોધ એ સંવર છે. કર્મોના આવવાના (૧૧) બોધિદુર્લભઃ અહીં બોધિ એટલે મુક્તિમાર્ગ. ૨ હું દરવાજા બંધ કરવા તે સંવર. ગુપ્તિ, સમિતિ, ધર્મ, અનુપ્રેક્ષા, મુક્તિમાર્ગની દુર્લભતા વિચારવી એ બોધિદુર્લભ ભાવના છે. હું છું પરીષહ જપ અને તપથી સંવર એટલે આસવનો નિરોધ થાય અનાદિ કાળથી સંસારમાં રખડતા જીવને મુક્તિનો માર્ગ બહુ છું 8 છે. આત્મા જેમ જેમ સંવરનું સેવન કરે છે તેમ તેમ આસવથી દુર્લભ છે. આ ભાવનામાં બોધિરત્ન-સમ્યકત્વ-રત્નાદિ રત્ન- શું ૬ થતાં દુઃખોથી મુક્ત બનતો જાય છે.
ત્રયીરૂપી જૈન ધર્મની પ્રાપ્તિ કેટલી દુર્લભ છે એ વિચારવાનું છે. આઠમી સંવર ભાવનાજી, સમજાવતાં મુનિશ્રી કહે છે : ચૌદ રાજલોકમાં એક પ્રદેશ ખાલી નહી હોય કે જ્યાં જીવ શું આઠમી સંવર ભાવનાજી, ધરી ચિત્ત શું એક તાર; અનંતીવાર જન્મ્યો-મર્યો ન હોય! આવા અફાટ સંસાર ભ્રમણમાં સમિતિ ગુપ્તિ સૂધી ધરોજી, આપોઆપ વિચાર.
અનંતવાર વીતવા છતાં બોધિરત્ન ન મળ્યું એ કેટલી મોટી હે ભવ્યાત્મા! તું આઠમી સંવર ભાવનાને મનથી એકતાર દુર્લભતા! બની જઈને ચિંતવ. સંવરને ભાવના માટે ૫ સમિતિ, ૩ ગુપ્તિ, મનુષ્ય જન્મ મેળવવો દુર્લભ છે અને તેમાં વળી ઉત્તમ કુળ ૬ ૐ શુધ્ધ ધારણ કરજો. આપોઆપ એટલે કે આપમેળે વિચાર કરવામાં મળવું અતિ દુર્લભ છે એ સમજાવતાં કવિ ઢાળ અગિયારમીના કૅ { આવે તો જીવનમાં સમિતિ અને ગુપ્તિને વ્યવસ્થિત રીતે પાળવાનું બીજા દુહામાં કહે છે : હું પહેલું કર્તવ્ય શ્રેષ્ઠ કર્તવ્ય છે એ સમજાશે. મનને અનેક વિષયોમાં ઉત્તમ કુળ તિહાં દોહિલો, સદ્ગુરુ ધર્મ સંયોગો રે; $ ભટકતું રોકી આત્મામાં રહેલી તૃપ્તિ-અનિચ્છા-ઉદાસીનતામાં પાંચ ઈન્દ્રિય પરવડાં, દુલ્હહો દેહ નિરોગો રે. – ૨. કે સ્થિર કર, આ મનોગુપ્તિ સંવરથી સાધી શકાય.
(૧૨) ધર્મસ્વાખ્યાતઃ સમ્યક્દર્શન આદિ ધર્મ જિનેશ્વર દેવોએ કે (૯) નિર્જરાઃ નિર્જરાનું સ્વરૂપ, નિર્જરાના કારણો, નિર્જરાથી બતાવ્યો છે. આ વિષયની વિવિધ વિચારણા, ચિંતન કરવું એ છે ૬ થતો લાભ વગેરેની વિચારણા એ નિર્જરા ભાવના છે. નિર્જરા ધર્મસ્વાખ્યાત ભાવના છે. આ ભાવનાને-ધર્મદુર્લભ, ધર્મપ્રભાવ, હું
એટલે કર્મોનો ક્ષય. આત્મામાં જે અનાદિ કાળથી કર્મજ ચોંટી ધર્મભાવના-એમ વિવિધ નામોથી ઓળખવામાં આવે છે. Ė ગઈ છે તેને દૂર કરવી એટલે જ નિર્જરા.
શ્રી જિનેશ્વર ભગવાને સંસારનો નાશ કરનાર અને મોક્ષ 8 આ ભાવનામાં ચિંતવવાનું કે દૃઢપ્રહારીએ ભારે ઉપસર્ગ વચ્ચે આપનાર સમ્યક્દર્શન, સમ્યકજ્ઞાન અને સમ્મચારિત્રરૂપ ધર્મ કે શુ પણ મજબૂત ધ્યાન ધર્યું. ગજસુકુમાલ માથે સળગતી સગડી હોવા કેવો સુંદર બતાવ્યો છે. જિનેશ્વર ભગવાને બતાવેલા ધર્મમાં કોઈ છે છતાં શુભ ધ્યાનમાંથી ડગ્યા નહિ. મેતારક મુનિના મસ્તકે ધૂપ
(વધુ માટે જુઓ અનુસંધાન પાનું ૧૨૯) પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક BE પ્રબુદ્ધ જીવતઃ
જીવન બાર ભાવના વિરોષક HR પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવતો : બાર ભાવતા વિશેષાંક
પ્રબુદ્ધ જીવી : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક & પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર
પ્રબુદ્ધ :
