Prabuddha Jivan 2016 09

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 88

પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક
પૃષ્ઠ ૮૮ % પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક ળ ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ પર ભાવતા વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવત :
બારહ ભાવનાઓં કા મૂલ સંદેશ | u પ્રો. (ડૉ.) વીરસાગર જૈન
જીવન બાર ભાવના વિરોષક HR પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ :
[શ્રી લાલબહાદુર શાસ્ત્રી રાષ્ટ્રીય સંસ્કૃત વિદ્યાપીઠના જૈન દર્શન વિભાગના અધ્યક્ષ છે તેમ જ ડીન તરીકે સેવા આપે છે.
જૈન તત્ત્વજ્ઞાનના વિદ્વાન અને સંશોધનકર્તા છે. તેમણે ૨૦ થી ૨૫ પુસ્તકો લખ્યા છે.] જૈન દર્શન મેં ‘બારહ ભાવના' એક ઐસા વિષય હૈ, જિસ તાત્પર્ય યહ હૈ કિ ‘ચિંતા” અગ્નિ સે ભી અધિક ઘાતક હૈ, $ પર ન કેવલ જૈન વિદ્વાનો ઓર આચાર્યો ને, અપિતુ જૈનેતર તથાપિ હમ લોગ અધિકાંશતઃ ચિન્તા મેં હી જલતે રહતે હૈ, 3 છે બહુત સે વિદ્વાનો ને ભી લેખની ચલાઈ હૈ. આજ હમારે સમક્ષ ‘ચિન્તા” કે બજાય “ચિન્તન' નહીં કરતા ૬ શતાધિક લેખકોં દ્વારા રચિત બારહ ભાવનાઓં ઉપલબ્ધ હૈ. આજ “ચિન્તા'સે હી અનેક પ્રકાર કી સમસ્યા ઉત્પન્ન હો ; ઈં આચાર્ય કુન્દકુન્દ ને ભી ઇસ વિષય પર એક સ્વતંત્ર ગ્રન્થ કી રહી હૈ – આધ્યાત્મિક હી નહીં, માનસિક ઔર શારીરિક આદિ છે 8 રચના ‘બારસ અણુવેમ્બ્રા' નામ સે કી હૈા આચાર્ય કાર્તિકેય ને ભી મનુષ્ય મહાદુઃખી છે, જલ-જલકર કાલા પડ ચુકા હૈ ા ઉસકા કે ભી ‘કાર્તિકેયાનુપ્રેક્ષા' નામક ગ્રન્થ મેં ઈન ભાવનાઓં કા સારા જીવન મિટ્ટી મેં મિલા જા રહા હૈ, અતઃ આવશ્યકતા હૈ કિ તેં સવિસ્તાર વન કિયા હૈ
‘ચિન્તા' કો ‘ચિન્તન' મેં બદલા જાએ, અનુચિન્તન મેં બદલા સંસાર, શરીર ઓર ભોગોં સે વૈરાગ્ય જગાકર આત્મકલ્યાણ જાએ. દુર્ભાવનાઓં કો સભાવનાઓં મેં બદલા જાએ હૈ કી દિશા મેં અગ્રસર હોને કે સંદર્ભ મેં બારહ ભાવનાઓં કા ક્રમ યહી કારણ હૈ કિ જૈન આચાર્યો ને પ્રતિદિન બારહ ઉત્તમ કે ક અત્યન્ત મહત્વપૂર્ણ હા નિરન્તર ભાવના કે બલ પર ન કેવલ ભાવનાએ ભાને કા ઉપદેશ દિયા હૈ, જિસે ‘દ્વાદશાનુપ્રેક્ષા' ભી [ પારલૌકિક પ્રયોજન કી સિદ્ધિ હોતી હૈ, અપિતુ એહલૌકિક કાર્યો કહતે હૈ જો જીવ ઈન બારહ ભાવનાઓં કો ભાતે હૈ યે અધ્યાત્મ શું ; ઔર વિભિન્ન પ્રકાર કે સુખ-ભોગ ભી ભાવનાઓં કે નિરન્તર કે ઉન્નત માર્ગ પર તીવ્રતા સે અગ્રસર હો જાતે હૈ ઔર ઉન્હેં ! પર પ્રયોગ સે હમેં પ્રાપ્ત હો સકતે હૈા આધુનિક મનોવિજ્ઞાન ઔર કિસી પ્રકાર કી કોઈ બાધા વિચલિત નહીં કર પાતી હૈ ા વે અપની # મેડિકલ સાઈસ ને ભી ઇસ તથ્ય કા સમર્થન કિયા હૈ, ઇસકે સચ્ચી સુખ-શાન્તિ કા લક્ષ્ય અનિવાર્ય રૂપ સે પ્રાપ્ત કર લેતે હૈT ઉં સાથ હી હમારી પ્રાચ્ય વિદ્યાઓ કે અનેક ગ્રન્થ ઈન તથ્યોં સે ‘ભાવના કે સમ્બન્ધ મેં એક ઔર મહત્ત્વપૂર્ણ બાત યહ હૈ કિ હૈ $ ભરે પડે હૈ કિ
સચ્ચે હૃદય સે ભાઈ હુઈ ભાવના કભી નિષ્ફલ નહીં જાતી, અવશ્ય જાકી રહી ભાવના જૈસી, પ્રભુ મૂરતિ દેખી તિન તૈસી' ફલીભૂત હોતી હૈ, અતઃ હમેં સંસાર-શરીર-ભોગોં કી અથવા-“જૈસી મતિ, વૈસી ગતિ '
અનિત્યતા, અશરણતા, અસારતા આદિ કો પહચાનકર ; અથવા-“જેસા ચિંતન, વેસા જીવના'
આધ્યાત્મિક સમ્પત્તિ પ્રાપ્ત કરને કી સચ્ચી ભાવના ભાના ઉદાહરણાર્થ-જો વ્યક્તિ સદા શિક્ષક બનને કી ભાવના કરતા ચાહિએ. BIE હે વહ બડા હોકર શિક્ષક બન જાતા હૈ ઔર જો વ્યક્તિ વ્યાપારી પ્રાપ્ત જ્ઞાન કે સંરક્ષણ ઔર સંપ્રગોગ હેતુ ભી ‘ભાવના' કા
બનને કી ભાવના કરતા હૈ, વહ વ્યાપારી બન જાતા હૈ. યહી બડા મહત્ત્વ બતાયા ગયા હૈ. યથા
બાત ડૉક્ટર, લેખક, ખિલાડી આદિ સભી પર ઘટિત હોતી હૈા શતેન ગુણિતાડડયાતિ સહસ્રણ તુ તિષ્ઠતિા હૈં તાત્પર્ય યહ હૈ કિ જો જૈસા બનને કી સચ્ચી ભાવના કરતા સહસ્ત્રાણાં સહસ્રણ પ્રેત્ય ચેહ ચ તિષ્ઠતિ !
હૈ વહ વહી બન જાતા હૈ, અતઃ હમેં સદેવ બુરી ભાવનાઓં કા અર્થ – વિદ્યા સો બાર દોહરાને સે પ્રાપ્ત હોતી હૈ, હજાર 8
ત્યાગ કરકે અચ્છી ભાવનાએ ભાની ચાહિએ. યહી બાર બાર દોહરાને સે ટિકતી હૈ ઔર લાખોં બાર દોહરાને સે અગલે $ ભાવનાઓં કા મૂલ સદેશ
જન્મ મેં સાથ જાતી હૈ ઈસી બાત કો એક સંસ્કૃતિ-કવિ ને ઈસ પ્રકાર કહા હે- અભિપ્રાય યહ હૈ કિ પ્રાપ્ત જ્ઞાન ભી ભાવના કે બિના ઉપર‘ચિંતા ચિતા સમા ઉક્તા, બિન્દુમાત્રવિશેષતઃ | ઉપર થી તેરતા રહતા હૈ, હદયંગમ નહીં હોતા, અતઃ અત્યન્ત સજીવે દહતિ ચિંતા, નિર્જીવે દહતિ ચિતા ||
ઉપયોગી હૈ– અર્થ - ‘ચિંતા ઔર ‘ચિતા' – યે દો શબ્દ ઐસે હૈ જો દિખને
વિદ્યા અભ્યાસેનૈવ પચ્યતા કે સમાન લગતે હૈ, બસ બિન્દુમાત્ર કા હી અન્તર હૈ, કિન્તુ ઈન બારહ ભાવનાઓ કા વર્ણન યદ્યપિ મુનિરાજ કે સંદર્ભ * વાસ્તવ મેં ઈન દોનોં મેં બડા ભારી અન્તર હૈ ા ‘ચિતા' તો નિર્જીવ મેં શાસ્ત્રો મેં મિલતા હૈ, પરન્તુ વાસ્તવ મેં ઈનકી ઉપયોગિતા ? ૐ (મૃતક શરીર) કો જલાતી હૈ કિન્તુ ‘ચિન્તા' જીવિત વ્યક્તિ કો મુનિરાજોં સે અધિક હમ ગૃહસ્થોં કો હૈ, ક્યોંકિ મુનિરાજો કા હૈં મેં હી જવા દેતી હૈ
(વધુ માટે જુઓ અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૯૩) પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક ૪ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવન :
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિરોષક જ પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભાવના વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવની વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર