Pathik 1989 Vol 29 Ank 11

Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 6

આપણાં રાષ્ટ્રિય પ્રતીક રાષ્ટ્રનાં ગૌરવ અને શાન સમાં
શ્રી દીપક જગતાપ ૧૫ મી ઓગસ્ટ, ૧૯૪૭ની મધરાતે હિંદ ભારત તરીકે ગુલામીની જંજીરામાંથી મુક્ત થયું તે દિવસે સ્વતંત્ર ભારતની પ્રજાએ મુક્તિને પહેલે શ્વાસ લીધો. રાષ્ટ્રિય આઝાદીની લડતમાંથી જેને પ્રાદુર્ભાવ થયો તેવા આપણાં ત્રણ રાષ્ટ્રિય પ્રતીકો (1) રાષ્ટ્રધ્વજ, (૨) રાષ્ટ્રગીત અને (૩) રાષ્ટ્રિય મુદ્રાને સ્વીકારવામાં આવ્યાં.
આપણો રાષ્ટ્રધ્વજ : ૨૨ મી જુલાઈ, ૧૯૪૭ ના રોજ આપણા ત્રિરંગી રાષ્ટ્રધ્વજનો સવીકાર થયો એ પહેલાં ૧૯૦૬ થી ૧૯૩૧ દરમ્યાન જુદા જુદા પ્રકારના પરિવર્તિત થયેલા રાષ્ટ્ર
વજોને ઈતિહાસ પણ જાણવા જેવો છે. - ઈ.સ. ૧૯૦૬ માં આપણે રાષ્ટ્રધ્વજ ત્રિરંગે હતો, પરંતુ એમાં કેસરી પટ્ટામાં ૮ તારા અને મધને સફેદ પટ્ટામાં ‘વંદેમાતરમનું લખાણ તથા છેક નીચેના પદામાં જમણી બાજુને ચંદ્ર તથા ડાબી બાજુને સૂર્યથી અંક્તિ કરતા ત્રિરંગા ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજ તરીકે ઇંગ્લેન્ડ અને ફ્રાન્સમાં વસતા ભારતીયોએ સુચવ્યા હતા, પરંતુ એનો સ્વીકાર થયે નહિ,
એ પછી ૧૯૧૬ માં હેમરૂલ લીગની ચળવળ દરમ્યાન લાલ અને લીલા રંગને દ્વિરંગી દવજ અમલમાં આવ્યું, જેમાં લાલ રંગના પાંચ અને લીલા રંગના ચાર પર હતા. એમાં રીંછનું ચિન અને ઉપરની ડાબી બાજુએ યુનિયન જેકનું પ્રતીક હતું.
એ પછી ૧૯૨૧ માં અખિલ હિંદ કે ગ્રેસ સમિતિનું અધિવેશન વિજયવાડા મુકામે મળ્યું ત્યારે ગાંધીજીએ સફેદ લીલા અને લાલ રંગના પટ્ટાવાળા ત્રિરંગી નવા વજનું સૂચન કરેલું, જેની મધ્યમાં રેટિયાનું નિશાન હતું, પરંતુ કંગ્રેસે એને સ્વીકાર કર્યો નહોતા
ઈ.સ. ૧૯૩૧ માં ગેસની કરાંચીમાં મળેલ કાર્યકારી સમિતિએ કેસરી રંગ ઉપર ડાબી બાજુએ રેટિયાના નિશાનવાળા નવા વજનું સૂચન કરેલું, પરંતુ એને પણ સ્વીકાર થયેલો નહિ, છેવટે ગરટમાં કેસરી સફેદ અને લીલા રંગના ત્રણ પટ્ટાવાળો ૩/૨ ના પ્રમાણને લંબાઈ પહેળાઈના ફેરફાર સાથે તૈયાર કરવામાં આવ્યો. મુંબઈ ખાતે મળેલ અખિલ ભારતીય કોગ્રેસ સમિતિએ આ દવજને કાયદેસર રીતે સ્વીકાર કર્યો. ૧૯૩૭ ની ૨૬ મી એપ્રિલને દિવસ રાષ્ટ્રિય વજદિન' તરીકે ઊજવાયો હતો અને છેલ્લે પં. નહેરુએ ૧૯૪૭ની ૨૨ મી જુલાઈથી મધ્યમાં રેટિયાને બદલે અશકચક્રના નિશાનવાળો ન દવજ સૂચવ્યા, જેને બંધારણસભાએ બહાલી આપી.
વિશ્વના બધા સ્વતંત્ર દેશને પિતાને રાષ્ટ્રધ્વજ હેય છે. ભારતને પણ ત્રિરંગે રાષ્ટ્રધ્વજ છે.
રાષ્ટ્રધ્વજ ક્યાં ક્યાં ફકતે જોવા મળે છે કે રાષ્ટ્રધ્વજ દેશનાં બધાં સરકારી મકાને, જેવાં કે વડી અદાલત, સચિવાલય, કમિશ્નર અને કલેકટરની કચેરીએ પર તેમજ દેશની બહાર ભારતીય એલચી-કચેરીએ પર ફરક જોવા મળે છે. સ્વાતંત્રયદિન તથા ગણતંત્રદિનની ઉજવણી પ્રસંગે રાવજ ફરકાવવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવાના નિયમ:
૧) રાષ્ટ્રપજ ફરકે ત્યારે કેસરી રંગ જ ઉપર હોવો જોઈએ. ૨) અન્ય કોઈ વજ રાષ્ટ્રધ્વજની જમણી બાજુએ કે એનાથી વધુ ઊંચાઈએ ફરકાવી શકાય નહિ. પથિક
ગર/૧૯૯૦