Pathik 1989 Vol 29 Ank 11

Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 9

મહાન પુરુષના પત્રોનું મહત્ત્વ [ જ્ઞાન અને મનોરંજનની દૃષ્ટિએ ].
ડે, કમલ પૂજાણી સામાન્ય રીતે પત્રોને આપણે વ્યકિતગત વસ્તુ” માનીએ છીએ, પરંતુ મહાન વ્યક્તિઓના પત્રો એ અર્થમાં વ્યક્તિગત નથી હોતા કે જે અર્થ માં સામાન્ય વ્યક્તિઓના પડ્યો હોય છે. એટલા જ માટે એ પત્રે કાલાન્તરમાં પ્રકાશિત થાય છે અને પ્રકાશન ઉપરાંત એ “સાહિત્યના સ્થાયી નિધિ બની જાય છે.
વ્યક્તિવિશેષને સંબોધીને લખાયેલા હોવા છતાં મહાપુરુષના પત્રોને આપણે “સાહિત્ય કેમ માનીએ છીએ, એ વિશે શ્રી રસિકલાલ પરીખ સમજાવે છે કે :
“..પત્રો એ વાતચીત, હળવું મળવું આદિની જેમ જીવનવ્યવહારનો જ એક ભાગ છે. આપણે એ સાહિત્ય જેવા લાગે છે, આપણે એને સાહિત્યમાં સ્થાન આપીએ છીએ એનું કારણ એના લખનારની સંસ્કારિતા છે. કેટલાકની ખેલવાની રીત એટલી બધી સુંદર હોય છે કે એ બેલે ત્યારે આપણને એમ લાગે છે કે “પવિત્રયતિ વાલ્મ”
=
=
=
=
=
[અનુ. પા. ૫ થી] બાજુએ ઘેડાની આકૃતિ છે, જ્યારે જમણી બાજુએ બળદની આકૃતિ છે. તમને થશે કે આ બે જ પ્રાણી શા માટે લેવામાં આવ્યા હશે ? સાચા અર્થમાં રાષ્ટ્રિય મુદ્રા એ એક પ્રતીક છે. સિંહ એ સત્તા અને શક્તિનું પ્રતીક છે, જ્યારે ઘડે ઊજા અને ગતિ તેમજ બળદ સખત પરિશ્રમ અને દઢવા સૂવે છે.
મહાન સમ્રાટ અશોકનું લડાઈમાં હૃદયપરિવર્તન થયું ત્યારે એણે અહિંસા શાંતિ અને બંધુત્વનો પાઠ આપે. સમ્રાટ અશોકના સિંહસ્તંભને સ્વીકાર આજે પણ શાંતિ અને માતૃભાવ માટે વિશ્વાસ અને શ્રદ્ધા દર્શાવે છે. ચક્રતી નીચે દેવનાગરી લિપિમાં “સત્યમેવ જ્ઞારે સૂત્ર કતરેલું જોવા મળે છે. આ સૂત્રને અર્થ “સત્યને સદા જય થાય છે” એવો થાય છે. ત્રણ ભાગમાં લખાયેલું અને બે ખંડમાં વહેંચાયેલું મુંડક ઉપનિષદમાંથી આ સુત્ર લેવામાં આવેલું છે. આખરે સત્યની રાહ જ દેશને પ્રગતિ અને આબાદીના માર્ગે લઈ જશે. આ બધા ગુણ દેશની પ્રજાએ કેળવવા જોઈએ. આ સદગુણે જ કલ્યાણકારી વિશ્વનું નિર્માણ કરશે.
પરંતુ દુઃખની વાત તો એ છે કે આપણાં રાષ્ટ્રિય મૂલ્યનું અવમૂલ્યન થતું જોવા મળે છે. પહેલાં સિનેમાઘરોમાં અંતમાં રાષ્ટ્રગીત ગવાતું હતું તે આજે ખેદ સાથે બંધ કરવું પડયું છે, જે બતાવે છે કે રાષ્ટ્રના નાગરિકોમાં રાષ્ટ્રિય મૂલ્યને અભાવ છે. આજે પણ સ્વાતંયદિનની ઉજવણી માત્ર ઔપચારિકતા જ બની ગઈ છે. આપણાં રાષ્ટ્રિય મૂલ્યો જાણે ધેવાઈ જતાં હોય એમ લાગે છે. રાષ્ટ્રગીત યોગ્ય રીતે ગવાતું નથી. ઉત્સાહ અને હાજરી ઝાઝાં જોવા મળતાં નથી. અરે, ૨૧ મી સદીમાં જવાની વાત તે કરીએ છીએ, પરંતુ આજે પણ હજી ઘણાને રાષ્ટ્રિય પ્રતીકો અંગેનું પૂરતું જ્ઞાન નથી. જો આમ થશે તે રાષ્ટ્રનાં નીતિ તથા મૂલ્ય ઘવાશે. એ માટે આપણે સૌએ કટિબદ્ધ થવાની જરૂર છે. આપણે સૌ પ્રતિજ્ઞા લઈએ કે કોઈ પણ ભોગે અમે રાષ્ટ્રિય મૂલ્યોનું જતન કરીશું, એનાં ગૌરવ અને જ્ઞાનને કયારેય ખંડિત નહિ થવા દઈશું. અસ્તુ, ઠે. સી-૩, ફોરેસ્ટ કોલોની, વડિયા પૅલેસ, રાજપીપળા-૩૯૩૧૪૫
ઓગસ્ટ/૧૯૯૦
પથિક