________________
૧૧૮
પાતંજલ યોગલક્ષણવિચારદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૫ અવતરણિકાર્ચ -
શ્લોક-૨૪ના અંતે કહ્યું કે વળી તત્વાંતરનો વ્યયઅહંકારાદિ તત્ત્વોનો ઉચ્છદ, થાય. તેથી હવે તે તત્ત્વાંતરનો ઉચ્છેદ કઈ રીતે થાય ? તે ગ્રંથકારશ્રી તથાદિ થી બતાવે છે – શ્લોક :
व्यापारभेदादेकस्य वायोः पञ्चविधत्ववत् ।
अहङ्कारादिसज्ञानोपपत्तिसुकरत्वतः ।।२५।। અન્વયાર્ચ -
વસ્થ વાય=એક વાયુના વ્યાપારમેન્ટવ્યાપારના ભેદથી પશ્વવિઘત્વવપંચવિધપણાની જેમ ગારવિજ્ઞાનોપત્તિસુવરત્વત: અહંકારાદિ સંજ્ઞાનની ઉપપત્તિનું સુકરપણું હોવાથી (તત્વાંતરનો વ્યય છે, એમ શ્લોક૨૪ સાથે સંબંધ છે.) રપા. શ્લોકાર્ચ -
એક વાયુના વ્યાપારના ભેદથી પંચવિધપણાની જેમ અહંકારાદિ સંજ્ઞાનની ઉપપત્તિનું સુકરપણું હોવાથી (તત્વાંતરનો વ્યય છે, એમ શ્લોક-૨૪ સાથે સંબંધ છે.) liરપII ટીકા :___ व्यापारेति-एकस्य वायोापारभेदाद-ऊर्ध्वगमनादिव्यापारभेदात्, पञ्चविधत्ववत् पञ्च वायवः प्राणापानादिभेदादिति व्यपदेशवत्, अहङ्कारादिसज्ञानानामुपपत्तेः सुकरत्वत: सौकर्यात् । तथाहि-बुद्धिरेवाहङ्कारव्यापारं जनयन्ती अहङ्कार इत्युच्यतां, सैव च प्रसुप्तस्वभावा साधिकारा प्रकृतिरिति व्यपदिश्यतां, किमन्तर्गडुतत्त्वान्तरपरिकल्पनयेति ।।२५।। ટીકાર્ચ -
વી ... સત્ એક વાયુના વ્યાપારના ભેદથી ઊર્ધ્વગમનાદિ વ્યાપારના ભેદથી, પંચવિધપણાની જેમ=પ્રાણાપાનાદિના ભેદથી પાંચ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
