Book Title: Nemidutam
Author(s): Vikram Kavi
Publisher: Parshwanath Shodhpith Varanasi

View full book text
Previous | Next

Page 151
________________ १०२ ] नेमिदूतम् इति । पाणिग्रहणसमये इमां विहाय हे राजन् ! परिणयकाले विवाहकाले वा राजीमतीं त्यक्त्वा । अद्रि याते त्वयि गिरि प्रति गते सति । त्वयि वियोगे भवति नेम इति भावः विरहे । सपदि माल्यं त्वक्त्वा झटिति शीघ्रं वा जयमालां परित्यज्य । या त्वया प्राक् रचिता केशपाशी नेमिना पूर्व ग्रथिता न पुनः । तां कठिनविषमां, केशपाशीं परुषोच्चावचाम् ( कठिना चासो विषमा कठिनविषमा, कर्मधा०, ताम् ) । एकवेणीं करेण एकबन्धवतीं वेणी ( एकाचासौ वेणीं - एकवेणी, कर्मधा०, ताम् ) हस्तेन, गल्लाभोगात् करेण कपोल-प्रदेशात् ( गल्लस्य आभोगः - गल्लाभोगः, ष० तत्० तस्मात् ) । स्वे प्रदेशे निजे शिरोभागे, निधाय संस्थाप्य । एषा शिरसा राजीमती मस्तकेन वहति ।। ९५ ।। शब्दार्थः - पाणिग्रहणसमये - विवाहकाल में इमाम् - इस ( राजीमती ) को, विहाय — छोड़कर, अद्रिम् - रामगिरि पर याते ( सति ) - चले जाने पर, त्वयि - तुम्हारे ( नेमि के ), वियोगे - विरह में, सपदि - शीघ्र, माल्यम् - जयमाला को, त्यक्त्वा — त्याग करके, या जो चोटी, प्राक् — पहले, त्वया —तुम्हारे कारण, रचिता - गूंथी गई थी, ताम् —उस, कठिनविषमाम् — कठोर और टेढ़े-मेढ़े ( खुरदुरी), एकवेणीम् - एक गुच्छवाली चोटीको, करेण - हाथ से, गल्लाभोगात् - कपोल प्रदेश पर से ( हटाकर ), स्वे प्रदेशे - अपने शिरोभाग पर, निधाय — रखकर, धारण कर, एषा - यह राजीमती, शिरसा - शिर से, वहति — ढो रही है । www , में इसको छोड़कर रामगिरि पर, अर्थः ( हे राजन् ! ) विवाह - काल चले जाने पर तुम्हारे ( नेमि के ) विरह में शीघ्र जयमाला का त्याग करके जो चोटी पहले तुम्हारे कारण गूंथी गई थी उस कठोर और टेढ़े-मेढ़े एक गुच्छवाली चोटीको हाथ से कपोल- प्रदेश पर से भाग पर रखकर यह राजीमती शिर के द्वारा ढो रही है । गीताद्यैर्वा श्रुतिसुखकरैः प्रस्तुतैर्वा विनोदः, हटाकर ) अपने शिरो W पौराणीभिः कृशतनुमिमां त्वद्वियोगात्कथाभिः । तुष्टि नेतुं रजनिषु पुनर्नालिवर्गः क्षमोऽभूत्, ता' मुन्निद्रामवनिशयनां सौधवातायनस्थः ॥ ६६ ॥ अन्वयः त्वद्वियोगात्, कृशतनुम्, इमाम्, सौधवातायनस्थः, आलिवर्गः, १. तामुनिद्रावनिशयनासन्नवातायनस्थः' इति पाठान्तरम् । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190