________________
.332
LILĀVAI
[35
however, the form of the Instr. Sing. or plu. of the pronoun of the 1st person; so णे - मया or अस्माभिः ; this form is already noted by grammars (Pischel ( 115 ). though the usage is not quite popular in literature. 35. According to the वसुदेवहिडी (Lambho X, Bhavanagar 1931, p. 208-9), कथा is twofold: दुविहा कहा- चरिया य कप्पिया य । तत्थ चरिया दुविहा- इत्थीए पुरिसस्स वा. धम्मत्थकामकज्जेसु दिनं सुयमणुभ्यं चरियं ति बुच्चति । जं पुण विवज्ज सियं कुसलेहिं उवदेसियपुञ्चं समतीए जुज्ञनाणं कहिज्जइ तं कप्पियं । पुरिसा इत्थाओ य तिविहान बुद्धसु उत्तिमा मज्झिमा णिकिडा य, तेसिं चरियाणि वि नव्त्रिाणि । तो सो एवं बोतल चरिय कप्पियाणि अक्खाणय णि अन्य सिंगार हा सरसबहुलाणि वण्णेति ॥ In the दसवेया लियनिज्जुती (III, 194 ff.) we come across a detailed discourse on the classification of कथा; some gāthās may be noted here: अत्थकहा कामकहा धम्मवहा चेव मीसिया य कहा । एतो एकेका वि य णेगविहा होइ नाय्व्वा ॥ Each one of them is duly described धम्म हा is further of four kinds: अवखेवणी, विक्खेवणी, संवेग्रणी and णिश्वेयणी. The last मीसिया is thus defined: धम्मो अत्यो कामो उवइस्सइ जत्थ सुत्तकध्वे । लोगे वेए समये सा उ कहा मोसिया नाम ॥ As distinguished from the कथा there is the विकथा - इत्यिकहा भत्ता रायकहा चोरजणवय हा य । नडनट्टजलमुट्ठियवहा उ एसा भवे विकहा ॥ एया चेव बहाओ प्रश्नवगपरूनग समासज्ज | अकहा कहा य विकदा हविज्ज पुरिसंतरं पप्प | Haribhadra ( 750 AD) adds the following details in his Samarāiccakahā (p. 2, Calcutta 1926 ) : तथ्थ य तिव वह वत्युं ति पुव्वायरियपत्राओ । तं जहा । दिव्वं दिव्यमाणुमं मणुपं च । तत्थ दिव्वं नाम, जथ केवलमेव देवचारयं वण्णजः दिव्यमाणुसं पुण, जश्थ दोण्हं पि दिव्वमाणुसणं; म णुसं तु जत्थ केवलं मणुपचरियं ति ॥ एत्थ सामनओ चत्तारि कहाओ हवंति । तं जहा । अत्थ कहा कामका धनकड़ा संकिण्गकहा य. Then these are duly defined एयाणं च कहाण तिविहा सोयारो हवंति । तं जहा । अहमा मज्झिमा उत्तिम ति। etc. In the कुवलयमाला of Uidyotana ( 779 A. D. ) we get the following details: ताओ पुण पंच कहाओ । तं जहा - सयलकहा खंडका उल्लाव हा परिहासका तहा वरा कहिय ति । एयाओ सुवाओ वि एत्थ पसिद्ध ओ सुदरकहाओ । एयाण लक्खणधरा संकिण्गक त्तिणायव्वा ॥ ... पुगो सावि तिविहा । तं जहा - धम्मकहा, अत्थकहा, कामकहा। पुगो सञ्चलक्खणा संपाइयतिवग्गा संकिण्ण त्ति । ता एसा धम्मका वि होऊण कामत्थसंभवे संकिण्णत्तगं पत्ता । This धर्म कथा is further of four kinds: तं जहा - अत्रणी, विक्खेणी, संवेषणो, णिश्वेयणि ति, तत्थ अवखेत्रणी मणोणुकूला, वित्रखेत्रणी मणोपडिकूला, संवेय जणणी णाणुपत्तिकारणं, णिव्वेय जणणी पुरा वेरगुप्पत्ती । etc. The कथासरित्सागर of Somadeva also presumes a division like this ( I. 2. 47 - 8): एकान्तसुखिनो देवा मनुष्या नित्यदुःखिताः । दिव्यमानुषचेष्टा तु परभागे न हारिणी ॥ विद्याधराणां चरितमतस्ते वर्णयाम्यहम् । 36. संस्कृत प्राकृत संकीर्णविधा:, this refers to tales composed entirely in Sanskrit, entirely in Prakrit, and those portions of which are in Sanskrit. Präkrit, Apabhramsa etc. Compare कुवलयमाला - कोऊहलेग कत्थइ परत्रयणवसेण सक्कयणिवद्धा । किचि अवन्मंसकया दो वि य पेसायभासिल्ला ॥ सवकहा गुणजुत्ता सिगारमणं हरा सुरइअंगी । सव्वकलागमसुहया संकिष्ण म्ह त्ति णायध्वा ॥ The कुमारपालप्रतिबोध of सोमप्रभ ( 1195 AD) is a good illustration. Some of its ta es are in Sanskrit and Apabhramsa, though the major bulk of the composition is in Prakrit. Perhaps it had its predecessors in the literary field. 37) सीसंति, the root सीस is to be traced back to the weak form of the root 2 P. Throughout this work, even in the current of narration, we .come across endearing terms in the Voc., such as मयच्छ, कुवलयदल च्छ, सुरणु, etc. addressed by the poet to his beloved (her name being at according to the com. ) to whom this कथा is being narrated 38 ) उवहासेसि = उपहासयसि शब्दशः स्त्र would cover grammar and its accessories like lexicography, some sections of rhetorics: in tine all those branches of learning which enable one for a judicious and successful handling of language. 39) सुखासिका means well being,
C.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
