________________
ઃ કલ્યાણ ઃ નવેમ્બર, ૧૫૯ ૬૮૩ લાગશે, આ ચૂસવાની વૃત્તિથી એ સાબીત થાય સજણ છે? ધાવણ ઓછું આવવાનું કારણ છે કે, ચુસીને પેટમાં મેકલી શકાય એ જ લેહીની અછત છે. આને માટે શરૂઆત મગઆહાર બાલક માટે જોઈએ. આ આહાર બાજરીનું ભઈડકું અને ખીચડી, દૂધ સાથે લેવી. કુદરતી રીતે જ માતાના સ્તનમાં દૂધ (ધાવણ) આથી મળાવરોધ થશે નહિં. જેથી ભૂખ કકડીને રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે, બાળકને માટે નીરગી લાગશે, ભુખ ઉઘડે એટલે ઘી, દૂધ, અડદ, ટેપરૂ રાખનાર, મીઠું, મધુરું અને પૌષ્ટિક પિષણ શતાવરી, વિહારીકંદ, આસેંધ, બળદાણા, ઘઉં, ધાવણ સિવાય બીજું એક પણ નથી. બાજ, ગોળ વિગેરે પૌષ્ટિક આહાર લેવાથી
માતાના સ્તનપાનથી ઉછરેલાં બાળકના દૂધ વધશે, બાળકને ખડતલ, નીરોગી બનાવશરીરનાં અવય, શ્વાસનળી, ગળું, જડબાં, નાર મજબુત દાંતે જે સ્તનપાનથી ઉછેરાશે તો મેઢાના સ્નાયુઓ, જીભ અને દાંત કુદરતી રીતે જ બનશે. વ્યવસ્થિત ખીલી ઉઠે, કારણ ધાવવાની, ચુસવાની પ્રથમાવસ્થાના દાંતને નીરોગી અને મજક્રિયાથી કસરત મળે છે, લેહીનું ભ્રમણ ઝડપી બુત રાખવા માટે બરાબર સાવચેતી રાખી હશે થાય છે. શુદ્ધ ઝડપી લેહી પિષણ આપે છે, તે પછીના જીંદગી પયતના દાંત આપોઆપઅને તેથી દાંત પુટવાની ક્રિયા રોગ રહિત થાય મજબુત ઉગવાના અને નીરોગી રહેવાના. છે, આવી રીતે મજબુત દાંતના પાયા પાય છે. દંતરક્ષા માટે સૌથી પહેલી ક્રિયા દાતણથી
આવીરીતે કુદરતી સ્તનપાનથી બાળક નીગ શરૂ થાય છે, મહુડો, કરંજ, લીંબડો, સરેડી, રહે છે. છતાં એ દાંત પુટતી વખતે તાવ અને બીલી, વજદંતી, પીંપળ, બોરડી, અઘેડી, દાડમ ઝાડા કઈ કઈ બાળકને થઈ આવે છે. બાળકને આંબે વગેરે વૃક્ષનાં દાતણ આયુર્વેદે બતાવેલાં ઝાડા થતાં હોય તે માતાએ આહારમાં દહિં છે, અને જુદા જુદા દંતગ ઉપર પ્રાગે પણ અને છાસ સાથે હલકે ખેરાક લેવાથી અને બતાવ્યા છે પણ બાવળનું દાતણ બહુ જ પ્રચતાવ હોય તે મહાસુદર્શન ચુર્ણ લેવાથી અને લિત થઈ ગએલું છે. કારણ ખેરની જાત છે. ચીકણું રિગ શાંત થઈ જાય છે, બાળકનાં દરદ મટા- મીઠાશવાળું અને કમળ છે, ચાવવાથી કુચે ડવા ધાવણ હલકું બનાવવું એ જ સાચો ઉપાય છે. સરસ આપે છે. "
પણ જે બાળકને દાંત પુટતી વખતે દાંતે બાવળનું દાતણ ખુબ ઝીણું ચાવવાથી તેના તરફ અનાદર કરીએ તો એ મિત્ર મટી ધીમે- રસનો સ્પશી દાંત, જીભ, તાળવું વગેરેને થાય ધીમે દુશ્મન બનશે. સ્વાચ્ય અને જીવનના છે. ચાવવાથી અવયને કસરત મળે છે, ઝીણે આનંદને ચાવી જશે. બેઠેલા ગાલ, ગંધાતું મુખ કુચે એક એક દાંત ઉપર ઘસવાથી દાંતને મેલ મદસુરત ચહેરે, પીડા, દુઃખ અને અનેક પ્રકારની નીકળી છૂટ્ટા પડી જાય છે. અને ચીરીથી જીભ શારીરિક યાતનાઓ એ બેદરકારીની સજા છે. ઉપરને મેલ (ઉલ) બહુ સહેલાઈથી ઉતારી શકાય
અહિં માતાઓ કહેશે કે, ધાવણ ઓછું આવે છે. બીજા વૃક્ષનાં દાતણુથી ઉલ ઉતારતા જે છે ત્યાં શું કરીએ? આવી વાત જ્યારે સાંભ- ધ્યાન ન ર ખીએ તે જીભને છલાવાની ભીતિ બીએ છીએ ત્યારે ખરેખર દુઃખને પાર રહે છે. જયારે બાવળની ચીરી કોમળ હોવાથી કાંઇ નથી. ગુર્જર ભૂમિની માવડી જ્યારે સુવાવડમાંથી ભીતી રહેતી નથી. ત્યારબાદ ઠંડા પાણીના ઉઠી ઘર કામે લાગતી, ત્યારે વજન વધવાથી કેગળા કરવાથી દાતણે ઉખાડેલે મેલ નીકળી હાથણી જેવી શોભતી, અને પુત્રપ્રેમથી દૂધની જાય છે. કેગળે મુખમાં ભરી અવળવળ હલાધારાઓ વહાવતી હતી, ત્યાં આજે કઈ સ્થિતિ વ્યા કરે છે કે ગળે જ્યાં સુધી પાણીમાં સહેજ
