________________
નિર્ભયતાની સાધના * · પૂ. મુનિરાજશ્રી તાન વિજયજી મહારાજ
”
જન હતા. તેનાં મનમાં ક્ષયના ભય સતત રહ્યા કરે. તેણે પેાતાના મનરૂપ કરી ફિલ્મપર ક્ષયના દીઓ, તેમની પીડાઓ, દવાઓ, પેાતાની ક્ષયગ્રસ્ત અવસ્થા, વગેરેના ફોટા પાડવાનું કામ ચાલુ રાખ્યું, ખરામ વિકલ્પા ચાલુ રાખ્યા, સારૂ એવું શરીર બગડતું ગયું. ભયની માત્રા વધતી ગઈ. તેને ક્ષય લાગુ પડી ગયા અને અને અંતે તે પેાતાની રાક્ષસી કલ્પનાઓનુ લક્ષ્ય—મરણને શરણ થયા !
"Why are ye fearful,
O ye of little faith ?' —Jesus Chirst (Matt. Viii.26.) ‘હે અલ્પશ્રધ્ધાળુ માનવ ! તું શા માટે ડરે છે?” —ઇશુ ખ્રિસ્ત. ઉપરના વાકય પર કરવામાં આવેલુ ચિંતન આપણા જીવનને નિર્ભય બનાવવા માટે એક નવ ચાવી આપતું જાય છે.
તમે વિચાર કરશે તે તમને સ્પષ્ટ દેખાશે કે ભય ત્યાં જ રહી શકે છે કે જ્યાં અલ્પશ્રદ્ધા કે શ્રધ્ધાના અભાવ છે, જ્યાં સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા (સમ્યક્ત્વ) છે, ત્યાં ભય રહી શકતા ‘જ નથી.
તમારાં ચિત્તમાં ઉત્પન્ન થયેલ ભયનું તમે પૃથક્કરણ કરશે તે તમને દેખાશે કે ભય નખતે તમારા ઇષ્ટદેવ પ્રત્યેની (તેમનામાં રહેલી સ જીવાના ભય દૂર કરવાની શક્તિ વિષે) શ્રદ્ધામાં ન્યૂનતા આવી ગઈ છે. તે વખતે તમે એમ કલ્પના કરી છે કે આ આપત્તિમાં મારૂં શું થશે ? મારા ઉપર અમુક આપત્તિ આવશે તે? તેનું નિવારણ હું શી રીતે કરીશ ?”
જેનાં મનમાં ઇષ્ટદેવ પ્રત્યે અથાગ શ્રદ્ધા છે, સપ્ સમર્પણ ભાવ છે, તેને દૃઢ નિશ્ચય ડાય છે કે, ‘ હું મારી સાધનામાં લીન છું. મારા ઈષ્ટદેવ સર્વ સમર્થ છે. મારા ઉપર આપત્તિ આવી શકે જ નહીં ! અને કદાચ આવે તે પણ શું? તે મારું કશું જ બગાડી શકે તેમ નથી, કારણ કે હું જાગ્રત છું. કદાચ મારું ઢાંઈ બગડે, તે પણ તેને અનંતગણું સુધારવાની તાકાત મારા ઈષ્ટદેવમાં છે.’
આ રીતે સત્ય શ્રદ્ધાવાનને ભય ન હોય, એમ તત્ત્વજ્ઞાનીઓ ક્રમાવે છે.
ભય એ અનેક અનર્થોનું મૂલ કારણુ છે.
એક માણસને એવું લાગ્યું કે · મને ક્ષય થઈ ગયા છે. તેને વાસ્તવિક ક્ષય લાગુ પડયા
શ્રી જૈનશાસન કહે છે કે આપણા અશુભ મન, અશુભ વચન અને અશુભ કાયિક પ્રવૃત્તિએથી આપણા જ અનર્થાને નાતરનારૂ દુઃખમય વાતાવરણ આપણે સઈએ છીએ.
શ્રદ્ધા એ સવ સંપત્તિએને પામવાના અનુપમ ઉપાય છે. એકલવ્યની ગુરુ પરની શ્રદ્ધાએ તેને માટીના પુતળા પાસેથી પણ અજોડ ધનુવિદ્યા અપાવી ન હતી ?
શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માના શાસન પ્રત્યે અવિહડ શ્રદ્ધાને પારણુ કરનારા શ્રી શ્રેણિક મહારાજા અને શ્રી કૃષ્ણ મહારાજા, શું તીકરની મહાસમૃદ્ધિએવુ ભાજન નથી બનવાના
ચાંગની પ્રથમ ભૂમિકામાં પણુ અભયની આવશ્યકતા છે. મહાયાગી શ્રી આનદઘનજી મહારાજ શ્રી સંભવર્જિન સ્તવનમાં કહે છે કે ૮ સેવન કારણ પહેલી ભૂમિકારે,
અભય અદ્વેષ અખેદ ’
પરિણામની ચંચલતા—અસ્થિરપણ તે અહી... ‘ભય’ શબ્દના અર્થ છે. ઇષ્ટ દેવની સાધનામાં પરિણામની સતત ધારા એક જ કેન્દ્ર તરફ વહે છે. તેમાં ભંગ પાડનાર કોઈ હાય તા તે ભયની સૂક્ષ્મ વૃત્તિઓ છે. તેને શ્રદ્ધાથી અને અધિક એકાગ્રતાથી જીતી શકાય છે.
નિર્ભયતાની પ્રાપ્તિ માટેનું પ્રથમ સાધન શ્રદ્ધા છે, હવે બીજા સાધના પર માણ્ વિચારીએ.
