________________
: કલ્યાણ - માર્ચ - ૧૫૬ : ર૧ :
આપી છે. જે ત્રણ દિવસમાં એ પંડિત જવાબ નહિં દેશમાં ભાગી જવાનો વિચાર પણ માંડી વાળ્યો. આપી શકે તે એ પંડિતને મૃત્યુદંડની શિક્ષા થશે. અને સવાર પડતાં પહેલાંજ પાછો ગુપચુપ પિતાના અને એથી આખુંય નગર ત્રણે દિવસથી ઉલાસ વન- મકાનમાં આવી પહોંચે. રનું શોકમગ્ન બની ગયું છે. આવતી કાલે ત્રીજો ત્રીજા દિવસે સભા ભરાઈ છે. રૂપસેનના માતદિવસ થવાનું છે. પંડિતની જેવા જેવી દશા આવતા પિતાને, આજે પિતાના દીકરાએ મોકલાવેલા ચાર કાલે થશે. કારણ કે, એ પંડિત પણ એ ચાર અલ- અક્ષરોને ભેદ જાણવા રાજાના સિંહાસન નજદીક જ રને જવાબ આપી શકે તેમ નથી. કારણ કે, એ સ્થાન પ્રાપ્ત થયું છે. પંડિતરાજ પણ આજે જે ચાર અક્ષરે સાંકેતિક ભાષામાં કહેલા છે, એટલે જવાબ નહિં આપી શકે તો તેમની કઈ પરિસ્થિતિ જ્ઞાની પુરૂષ સિવાય બીજો કંઈ એને ભાવાર્થ-જાણું
થશે એ જાણવાને કૌતુકપ્રેમી લોકોથી સભાસ્થાન શકે તેમ નથી. માટે આપણે આવતી કાલે એ
આજે ચિકાર બની ગએલું છે. હવે રાજ પધારે પંડિતનું શું બને છે તે જોવા જઈશું. ભારે મજા એટલી જ વાર છે. ત્યાં રાજાની નેકી પિકારાઈ આવશે.”
અને રાજા મંદગતિએ સભામાં પધાર્યા. સહુએ પતિને યક્ષરાજ અને યક્ષિણી એ વ્યંતર નિકાયના દેવ વંદન કર્યું અને યોગ્ય સ્થાને હું બેસી ગયા. છે. સામાન્યતઃ એમને સ્વભાવ કૌતુકપ્રેમી હોય છે.
રાજાની આજ્ઞા થતાં જ પંડિત વરરૂચિએ ચારે એટલે આવાં કૌતુક જેવાને તેઓ ઘણું આતુર હોય અક્ષરને ગુહ્યાર્થ ખુલ્લો કરી દીધો. એ માઠા સમાછે. અને તેથી જ યક્ષ અને યક્ષિણીને ઉપર મુજઃ ચાર સાંભળતાં જ રૂપસેનના માતાપિતા ધ્રુસકેબને થએલો સંવાદ પેલા વડની નજીક મંદિરમાં ધસકે રડવા લાગ્યાં. એ
ધ્રુસકે રડવા લાગ્યાં. પ્રજાવત્સલ રાજાનું પણ હૃશ્ય છુપાએલ પંડિત વરરૂચિએ બરાબર સાંભળે. અને
દ્રવી ઉઠયું, તરત જ વામદેવને રાજાએ પકડીને હાજર તેની રહીસહી ધીરજ ખૂટી ગઈ, મૃત્યુનો ભય કોને
કરવા, આજ્ઞા છોડી. રાજાની પોલીસ વામદેવના ઘરે હેતે નથી ?
આવી પહોંચી. વામદેવને મટાટ બાંધીને તે જ વખતે યક્ષરાજ અને યક્ષિણી વચ્ચે એટલામાં પાછું ફરી સભામાં હાજર કરવામાં આવ્યું. ચૌદમું રતન શરૂ વાર્તાલાપ શરૂ થયો. વરરૂચિ તે કાન દઈને બરાબર થતાં જ સાચી હકીકત વામદેવે કહી દીધી. અને સાંભળે છે. યક્ષિણએ પિતાના પતિ યક્ષને કહ્યું કે, દયાની માંગણી ખુબ આઇજીપૂર્વક કરવામાં આવી.
એ તે બધું ઠીક પણ જે મેટા મોટા પંડિત પુરૂષ બ્રાહ્મણભાઈ હોઈ રાજાએ તેને દેહાંતદંડની શિક્ષાને. એ ચાર અક્ષરને અર્થ ન કરી શક્યા પરંતુ તમે તે ઘટાડીને દેશનિકાલની સજા ફરમાવી. અને તેની બધી જાણી શકો છે ને ? એને ભેદ હું અત્યારે જ માલમિક્ત રૂપસેનના માતા-પિતાને સુપ્રત કરી દીધી. આપના મુખે સાંભળવા ચાહું છું.'
આ કથાનકને વાંચીને હે વાંચક બંધુઓ ! યક્ષે કહ્યું: “જો તારી ઈચ્છા છે તે સાંભળી લે એટલું જ યાદ રાખશો કે “ દગા કિસિત એને ભેદ. જા એટલે વામદેવે. ઇ એટલે રૂપમેનને, સગા નહિ” “છુપું કરેલું પાપ છાનું રહી છે એટલે ઘોર નિદ્રામાં. ૪ એટલે લક્ષ રૂપીઆના શકતું નથી” કહેવત છે કે “અતિ ઉઝ પુન લોભે જંગલમાં મારી નાંખે છે. યક્ષિણના મુખ અને પાપનાં ફળ આપવમાં જ ભોગવવા માંથી એ જ વખતે શબ્દો સરી પડ્યા કે, “અરે પડે છે માટે આત્માની ઉન્નતદશા કરવાને ઈશ્વતી આ તે મિત્ર કે શયતાન?''
દરેક વ્યક્તિએ અનીતિનું ધન મેળવવા કરતાં નિધન વરચિને તે “ભાવતું હતું ને વૈદે કહ્યું ” એણે એ નતાને વધારે પસંદ કરવી, પરંતુ પાપમાગે કદી પણ ચારે અક્ષોને અર્થ યાદ કરી લીધું. હવે તે તે ડગ ભરવું નહિં. અંતે સત્યને જ વિજય થાય છે , આનંદના આવેશમાં ખૂબ નાઓ અને કદ, પર
