________________
પૂર્વાચાર્યાંનાં શબ્દશાસ્ત્રનાં જ્ઞાનનિષે ફેલાવાતી ભ્રમણાઓના સચોટ પ્રત્યુત્તર
.............................................‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒‒..........................................................................................
પૂજ્ય પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી વિક્રમવિજયજી ગણિવર. જૈનસમાજમાં તેમજ સ્તર વિદ્વાનોમાં ‘પંડિત’ તરીકેની પ્રસિદ્ધિને પામી ચૂકેલા ૫૭ શ્રી મેચરદાસ દેશી ભાષાશાસ્ત્રના નિષ્ણાત ગણાય છે. પણ તેમની વિદ્વત્તા કેટલીક વખતે છબરડા વાળી નાંખે છે, એવું પૂર્વે અનેકવાર બન્યું છે. જૈનસિદ્ધાંત વિષેનું તેમનું જ્ઞાન કેટલું છે, અને જૈનશાસન પ્રત્યે તેમના શ્રદ્ધાભાવ કેવો છે, એ તે તેમણે ભૂતકાલમાં જૈનશાસન અને જૈનસિદ્ધાંતા અંગે જાહેરમાં પ્રસિદ્ધ કરેલા તેમનાં લખાણા જ સાક્ષી પૂરે છે. તદુપરાંત: તાજેતરમાં બાલદીક્ષા’તે અંગે તેમણે પ્રગટ કરેલું નિવેદન જે જૈનધર્મની પવિત્ર સાધુસંસ્થા માટેના તેમના દુર્ભાવ વ્યક્ત કરે છે, એ સૌ કોઇ ધર્મશીલ આત્માએ સમજી શકે છે. પ્રસ્તુત લેખ ૫૦ એચરદાસ દોશીની ભાષાશાસ્ત્રની ભ્રમણાએને સ્પષ્ટ પડકાર આપે છે, અને તેઓએ શબ્દશાસ્ત્રના ઉંડા અભ્યાસના અભાવે જે સ્ખલનાએ ભૂતકાલમાં કરી છે, તેમજ વમાનમાં તેઓ જે સ્ખલનાએ કરી રહ્યા છે, તે માટે આ લેખમાં તેમને ‘ રૂક જાવ ’ ની ચેતવણી આપવામાં આવી છે. લેખક ૫૦ મહારાજશ્રી વિદ્વાન અને ભાષાશાસ્ત્રના તલસ્પર્શી નિષ્ણાત છે. પ્રસ્તુત લેખ સ`કેાઈ વાન વર્ગને વાંચવા અમારા આગ્રહ છે. જેથી પંડિત તરીકે પ્રસિદ્ધ પડિત એચરદાસ દોશીના શબ્દશાસ્ત્રના પારાવાર અજ્ઞાનને તેઓ સમજી શકે ! : સંપાદક :
આજથી ચાર વર્ષ પૂર્વે પંડિત બેચરદાસ દાશીએ ‘વગ્નોસવળા’ શિર્ષીક નીચે એક લેખ પ્રસિદ્ધ કર્યાં હતા. જેમાં તેમણે એ સાબીત કરવા પ્રયત્ન કરેલા કે, ‘વનોલળા’ અથવા ‘પર્યુષણા' શબ્દથી આપણે જે પવન ઓળખીએ છીએ, તે વસ્તુત: ‘વજ્ઞોલવળા’ છે, અને એને બરાબર મળતા સંસ્કૃત શબ્દ ર્યુંઃરામના' છે.’ તેમજ તેએએ પાતાના તેલેખમાં એમ પણ જણાવેલું કે, ‘વસ્તુલળા' શબ્દ ‘ગ્લોસવળાવવાના પ્રયાસ કરેલ છે, જે નું ટુંકું રૂપ છે. ટીકાકારાએ સંસ્કૃતમાં ‘વર્તુળા’અને · વવુંવળા ' શબ્દ વચ્ચે સમાનતાનો ભ્રમ શબ્દ બતાવ્યા છે, પણ તે તેના ભ્રમ છે. ’
‘ ટીકાકારને ... જ્યું વામના ' શબ્દના ખ્યાલ ન આવ્યા, પરંતુ ‘વર્ચુવળા' શબ્દનો ખ્યાલ આવ્યો અને તેથી તેમણે એ શબ્દને ‘ વસ્ ’ ધાતુદ્રારા બતામાત્ર पज्जुसणा
6
"
6
"
થવાથી જ થયેલ છે* *
"
આ રીતે પંડિત બેચરદાસ દાશીએ શબ્દશાસ્ત્રની કેટલીક ચર્ચાઓ કરીને એ નિષ્ઠ મૂકયા છે કે, અત્યાર સુધી ‘કલ્પસૂત્ર' ગ્રંથની ટીકામાં આવતા અને સમાજમાં સર્વ કોઇ વિદ્વાનવર્ગમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ ‘ચુવળા' શબ્દ, ભાષાશાસ્ત્ર તથા જૈનસિદ્ધાંત બન્ને ષ્ટિએ અશાસ્ત્રીય છે, અને શબ્દશાસ્ત્ર તથા સિદ્ધાંતાનુસાર પોતે આજે તેમાં શાસ્ત્રીયષ્ટિએ પ્રકાશ ફેંકી રહ્યા છે, એમ તેમને પેાતાને પોતાનાં વ્યક્તિત્ત્વ માટે અનહદ માન છે, પેાતાની વિદ્વત્તા માટે અતિશય
ગવ` છે કે, જેના યાગે તેએ આજે સેંકડો વર્ષોથી પ્રચલિત તથા શબ્દશાસ્ત્રના અસાધારણુ વિદ્વાન પૂ॰ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ શ્રી વિનયવિજયજી જેવા પ્રકાંડ પંડિતની પણ સ્ખલના દર્શાવતાં તે લેખમાં જણાવે છે કે,
આ લેખને પ્રત્યુત્તર મેં તે સમયે ટુંકમાં મુદ્દાસર વ્યાકરણના પ્રમાણ પૂર્વક આપતાં જણાવેલું કે, પન્નોનવળા ’એ હેડીગથી પં. બેચરદાસ દોશીએ જે લેખ લખ્યા છે, તે લેખ સમસ્ત શ્વેતાંબર જૈન સમાજમાં પ્રસિદ્ધ એવા ‘ વ્યુંવળા' શબ્દનો નિષેધક છે. અને નિયુકિત, કલ્પસૂત્ર, નિશીથચૂણી આદિ જૈન આગમગ્રંથોમાં આવતા ‘વર્ચુવળા’ શબ્દને ઉથલાવી નાંખનારા છે. સાથે સાથે તે તે ગ્રંથોના રચયિતા મહાપુરૂષોને શબ્દશાસ્ત્રનું શાસ્ત્રીય જ્ઞાન ન હતું એવે ભાસ કરાવી તેમનુ અપમાન કરનારા પણુ
:
