________________
:
પ્રવેશ ૧૦ મા : વિદાયઃ
પરિચય: રાજસભામાં સમ્રાટ ધનનંદ સ્થૂલભદ્રની રાહ જૂએ છે, સ્થૂલભદ્ર આવીને સમ્રાટને વંદન કરે છે.
સમ્રાટ • ભાઈ ! પ્રથમ મારા અપરાધની હું ક્ષમા માગું છુ. મારા અવિચારથી જ મગધના મહાપુરૂષનું લેાહી આ સ્થળે રેડાયું છે. મારી ગેરસમજના કારણે જ મેં ભારતવર્ષની અમૂલ્ય સંપત્તિ ગુમાવી છે, મારા પશ્ચાત્તાપના અને મારી વેદનાના અંત નથી.’
સ્થુ॰ રાજન્ ! ‘ રાજકારણ જ એવું મેલુ હાય છે. મારા પિતાજી તે મગધના કલ્યાણદાતા હતા. છેવટે તેમણે પેાતાનું પણ બલિદાન આપી મગધને મહાન આપત્તિમાંથી બચાવી લીધું.
સ ૮ ભાઈ ! મહામંત્રીના સ્થાને આજથી મગધની રાજસભા તને જોવા ઈચ્છે છે. શ્રીયકને મેં એ સ્થાન લેવા કહ્યું હતું, પણ શ્રીચકે જણાવ્યું કે, આ સ્થાન મેાટાભાઇને શેલે.’
સ્થ॰ ‘મહારાજ, મહાત્મા કલ્પકના વશો આ સિંહાસનની સેવા કરતા આવ્યા છે, અને કરતા રહેશે. પરંતુ આ જવાબદારીભર્યા સ્થાન માટે શ્રીયક ગ્રામ્ય છે, હું નહિ,’
સ સ્થુલભદ્ર, તારી યેાગ્યતા સબંધી રાજસભાને શ્રદ્ધા છે.'
સ્થ
- મહારાજ ! મને પેાતાને શ્રશ્ચા
નથી.
.
.
‘કારણું, ’
• મને ક્ષમા કરો ! સમ્રાટ, પિતા
જીની ભાવના હતી કે, હું મહાન મનું. આજે પિતાજીના મૃત્યુના સંદેશ હું સાંભળું છું કે,
: કલ્યાણ મા
-
-
૧૯૫૬ : ૧ :
મારે વિલાસ છેડીને, માયાના બંધન તેડીને રૂપકેાશાના આવાસને પણ છેલ્લી સલામ કરીને મહામુક્તિને માગે સાધના સાધવી, અને હું તેજ માર્ગે જઇશ. શ્રીયક જ મહામંત્રી પદ માટે યાગ્ય છે.’
સમ્રાટ અને બધા ધન્ય ત્યાગ, ધન્ય વિવેક !
ધન્ય સ્થુલભદ્ર,
પ્રવેશ ૧૧ મે ઃ મહાભિનિષ્ક્રમણઃ
સ્થ॰ (સ્વગત) પિતાજીના મૃત્યુએ મને અનેરા સંદેશ આપ્યા.
‘ અવસર એર એર નહિ આવે
ખાર વર્ષ વીણાના મધુર સ્વર સાથે વીતી ગયાં, નૃત્યના તાલે તાલે બાર વર્ષની રજનીએ વિલય પામી. સંગીત અને કલાની ધૂનમાં ખાર વસંત વદાય થઈ. રૂપ અને યૌવનના નશામાં જીંદગીના ખાર વર્ષ મૃત્યુ પામ્યા. વિલાસ અને સમૃધ્ધિના હીંડાળે એક યુગ ચાલ્યા ગયા. જે રૂપ અને પ્રેમ પાછળ હુ` પાગલ બન્યા તે તે ક્ષણિક નીવડયું, જીવનની કેવી ભયંકર મશ્કરી.? રૂપ, યોવન, આશાએ, ગીત, સમૃદ્ધિ, વિલાસ સઘળું મૃત્યુ સાથે જ મૃત્યુ પામવાનું છે. જીવનના આ રંગરાગને તિલાંજલી આપીને મહાસાધના સાધ્યા વિના જગતને, જગતના અધનાને દૂર કર્યા વિના સત્યાગ કર્યા વિના બીજો કોઈ માર્ગ નથી.
રૂપકાશા ! હજાર હજાર દિવસે અને રાત્રીઓને તારા અનુપમ પ્રેમ, તારૂ મધુર સંગીત અને અપ્રતીમ નૃત્ય પણ ક્ષણિક વિલાસ કે સુખ માટે હતુ. તારા હું ત્યાગ કરૂ છું, પણ તેમાં તારા પણ ઉધ્ધાર છે. જ્ઞાન, દર્શીન
