________________
૪૬
જૈનયુગ
મારે જાહેરાતમાં મૂકવાં જોઇએ એમ ધારી આ નિબંધ લખેલ છે તેા શ્રી વીરચરિત્ર”ના લેખકાએ આ નિબંધ વાંચી જવા અને તેમાં કાંઇ અન્યથા ઉલ્લેખ થયેા હાય તે! તે સખ`ધી મને (લેખકને) લખી જણાવશે તે વસ્તુની સત્યતા તારવવામાં વધારે સુલભતા થઇ પડશે. એમ મારી માન્યતા છે. આટલા પ્રાસંગિક નિર્દેશ કર્યાં પછી હવે આપણે મુખ્ય વિષય ઉપર નજર નાખીએ. ર—યુરેઅિન પડિતાનું વલણ.
કરીએ
આપણે જ્યારે વીરચરિત્ર લખવા પ્રયાસ ત્યારે પાશ્ચિમાત્ય પંડિતાના અભિપ્રાય તરફ પણ મૈત્રક્રાણુ ફેકવા જોઇએ, એટલે પ્રથમ એજ તપાસીએ.
પાશ્ચિમાય પડિતા અથાગ પ્રયત્ન કરે છે પણ તે શ્રીમાનાનું કેટલુંક મતવ્ય અમુક એકદેશીય ધારણુ સાથે અચૂક જોડાએલુંજ રહે છે. જેથી તેએ ઘણી ખાખતમાં વિચિત્ર કલ્પનામાં દ્વારાઇ જાય છે અને કેટલીક વખત સત્યતાની તારવણીમાં ઉલટા અરડા વાળે છે. આ વિષયમાં લોકપ્રિય લેખક બાયુ કિમચંદ્ર ચેટરજીના ઉદ્ગારાની માંધ લઇએ તે આધુનિક પંડિતાના સમસ્ત બુદ્ધિવિષયક રહસ્યના નિચેાળ નીતરી આવશે. બાબુજી ઐતિહાસિક ચર્ચાની માષતા પૈકી એક આફત પાશ્ચિમાત્ય પાંડિત્યની નિચેના શબ્દોમાં જણાવે છે “ બીજી બાજુની આફત તે વિલાયતી લેાકેાના પાંડિત્યની છે. યુરેાપિયન પડિતા સંસ્કૃતનું શિક્ષણ લઈ પ્રાચીન સ`સ્કૃત ગ્રંથૈામાં તવારીખની સચ્ચાઇ શાધવા મડેલ છે તેમાંથી કેટલાકનું મન “ પરંતુ પરાધીન દુર્બળ હિ’દીઓ કાઇ કાળે સુધરેલા હાય,-તેમના સુધારા પ્રાચીન હોય. ' આ સ્વીકારવામાં નાકબુલ થતું હાવાથી તેઓ જેમ અને તેમ પ્રાચીન ભારતનું ગૌરવ તાડી પાડવા મચ્યા રહ્યા છે. “ હિંદના પ્રાચીન ગ્રં'થા અર્વાચિત છે. વળી હિંદુના પુસ્તકમાં જે કાંઇ છે તે સચ્ચાઇ બહારતું અથવા પારકા દેશમાંથી ચેરી લીધેલ છે” એમ સાબીત કરવા પૂર્ણ પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે.
આ શેાધમાં તેઓ એકજ વાત શિખ્યા છે કે
ચેત્ર ૧૯૮૩
“ જે ખીના હિંદના તરફેણમાં હાય તે વાત ખેાટી કે અનુકરણ કરેલી, અને જે ખીના હિંદના રીતિરવાજોથી અલગ જતી હોય તે માત્ર ભરાંસાદાર, ’ જેમકે- પાંડવા વગેરેનાં ચારિત્રા તે આર્યાવર્તનાં કલ્પનાકાવ્ય, પશુ દ્રૌપદીના પાંચ પતિ તે હિંદની સત્ય કથા। નમુના.” ( · તીર્થંકરા થયા છે' એ કલ્પનાની ગુથણી. જ્યારે તીર્થંકરા માંસ સ્વિકારતા સર્વથા નિષેધ કરતા નથી. તે સત્યેાદેશને નિર્વાદ નમુના ) કેમકે આ પ્રમાણેની શેાધ બતાવીને માત્ર હિંદીઓને અસસ્કારી અધમજ હરાવવાને પેાતાના મતારથ સિદ્ધ કરવા પ્રત્યે તે દેરાયા હોય છે.
વેખર સાહેબે ઉપરાક્ત નિયમતે સદર કરી જાહેર કર્યું કે-હિંદીઓએ નક્ષત્ર મંડલનુ જ્ઞાન બાબિલેને પાસેથી મેળવ્યું છે પણ આ જ્ઞાન બાબિલેને પાસે હતું એવું પ્રમાણુજ જ્યારે મળે તેમ નહતું, ત્યારે તે સપ્રમાણ કેમ સાખીત કરવું એ ચિતા વ્હીટનીને થઇ તે તેણે એવા કારડા ધડયા કે-“ તે હિંદીએએ શોધ્યું હાય એવું મનાય તેમ નથી. કારણ! હિંદીએનું મગજ એવું તેજસ્વી નથી કે તે આટલી શોધ
કરી શકે. ’
કેટલાક કેળવાએલ હિન્દીએ પણ સ્વપનાને તસ્દી આપ્યા વગર વિના સંક્રાચે આંખા મીંચીને પાશ્ચિમાત્ય પંડિતાના મતને પેાતાના મન તરીકે સ્વીકારી લે છે જેમાંથી કેટલાકને વિલાયતી તેજ મધુ સારૂ છે. ખરી પડતાઇ ! અરે કુતરાં સરખાં પણ વિલાયતીજ ગમે છે. અને દેશી પુસ્તકની વાત એક બાજુ રહી પણ જો દેશી ભિખારી હેાય તે તે પણ એક પાઇ આપવા યોગ્ય નહિ. સત્યપ્રિય દેશભક્તે સિવાયના ધણા સુધરેલા લગભગ આ સ્થિતિમાં મૂકી શકાય તેવા છે કારણ કે તેએ ઉપરક્ત કથના વગર આંચકે સ્વીકાર કર્યે જાય છે.
યુરે।પીયનેાના વેબર સાહેબ મેટા પડિત કહેવાય છે પણ મને તે એમ લાગે છે કે-એણે જે દિવસે સંસ્કૃત શીખવા માંડયું, તે દિવસ ભરતખંડ માટે તા બહુજ કમુના હતા. જર્મતાના એક વખતના જગલી ખમરાના એ વંશજથી હિંદુનુ પ્રાચિત ગૌરવ
