________________
જૈનયુગ
૩૮૦
કાશ માર્ગે દેવતાઓનું થતું ગમનાગમન જોઇ પ્રભુનું નિર્વાણુ થયેલ જાણ્યું. તે વખતે તેમને એવે આધાત થયા કે તે સૂચ્છિત જેવા થઇ ગયા. પછી સાવધ થઇને વિચારવા લાગ્યા કે- પ્રભુએ આ શું કર્યું? મને ખરેખરા ભકતને ખરે વખતેજ દુર કર્યાં? શું લેાકવ્યવહાર પણ ન પાળ્યા? લેાકેામાં તે એવે વખતે ઉલટા પેાતાના સંબંધીને દુરથી પણ નજીક પેાતાની પાસે ખેલાવે છે. ' આ હકીકત સંબધી વિચાર કરતાં આપણુને પણ એમજ લાગે તેવું છે. આપણા ખરેખરા પ્રેમવાળા અને ખાસ અતલગના સંબધી પેાતાને અંત વખતે—ખાસ તેવુ' જાણ્યા છતાં આપણુને દૂર મેકલે તે આપણને કેવું લાગે ? આ આધાત કાંઇ જેવા તેવા નથી પણ તે વિરાગવૃત્તિ આવવાથીજ ગૌતમસ્વામી સહન કરી શક્યા છે. તેમણે વિચાર્યું કે-‘હું જેટલા વિચાર કે કલ્પના કરૂં છું તે બધી રાગવાળા જીવાની છે, અને પ્રભુ તા સર્વથા વીતરાગ છે–તેનામાં યચિત્ પણ રાગ - ના અંશ નથી. હું તેમના પર અપ્રતિમ રાગ ધરાવતા હતા, પર`તુ તેઓ તા પોતાની વીતરાગ દશામાંજ વર્તતા હતા. તેા તે મને શા માટે પાસે રાખે? એને મારૂં શું કામ હતું ? શી ભલામણ કરવાની હતી ? એએતા સર્વજ્ઞ હાવાથી જાણતા હતા કે– મારી પાછળ દરેકની આ પ્રમાણેની સ્થિતિ બનવાની છે. મને રાગના કારણથી વધારે આધાત લાગશે એમ ધારી મારાપરની હિતબુદ્ધિથી મને છેટે મેકલ્યા તે હવે મારે પણ રાગ કરવા કે રાગથી મુંઝાવુ' તે ન કામું છે-નિષ્ફળ છે-હાનિકારક છે. રાગ દ્વેષ તે મેાહ થીજ આ જીવ સ’સારમાં પરિભ્રમણ કરે છે.' આવા શુભ વિચારની શ્રેણીએ ચડતાં ક્ષપકશ્રેણિ માંડી, અને જે કેવળજ્ઞાન માત્ર પ્રભુ ઉપરના પ્રશસ્તરાગને લઈને પણ પ્રાપ્ત થતું નહેાતું તે તત્કાળ પ્રાપ્ત થયું. દેવાએ અવિધજ્ઞાનથી તે હકીકત જાણી એટલે તેમના કેવળજ્ઞાનના મહાત્સવ કર્યાં. ગણધર મહારાજે દેશના આપી અને પછી વિહાર કરી અનેક જીવાના ઉદ્દાર કર્યાં. આ પ્રસંગ બહુજ વિચારવા જેવા છે.-ધણું શિક્ષણ લેવા જેવા છે. ઉચ્ચકાટીનેા છે. આપણે પણ તે સ્થિતિના ઈચ્છક છીએ તેથી આ હકીકત ખાસ
ચૈત્ર ૧૯૮૩
લક્ષમાં ધારી લેવા યોગ્ય છે.
મહાવીર પરમાત્મા તે લેાકેાત્તર પુરૂષ હતા, અને તેમનામાં અનંત ગુણ્ણા હતા, તે બધા શીરટાચે પહેાયેલા હતા. એ પુરૂષના ચરિત્રમાંથી રહસ્ય શાધનારને તા ડગલે ડગલે ને પગલે પગલે રહસ્ય મળી શકે તેમ છે, પરંતુ ખીજા સાધારણ ગુણવાન કે જેમાં એકાદ ગુણ પણ ઉચ્ચ કાટીને અને ઉચ્ચ સ્થિતિએ પહોંચેલા ઢાય તે તેના ચિરત્રમાંથી પણ રહસ્ય મળી શકે છે. દરેક મનુષ્ય વિશિષ્ટ ગુણીતા થવાય ત્યારે ખરૂં પરંતુ સામાન્ય રીતે પણ ઉચ્ચ પુરૂષાની સામી દૃષ્ટિ કરીને તેમનામાંથી અમુક ગુણુ કે તેના અંશા લઇને ગુણી ગણાવાની તા જરૂર છે. કારણુ કે જે મનુષ્ય ગુણીમાં ગણાતા નથી તેના મનુષ્યજન્મજ નિરક છે. એક કવિ કહે છે કેઝુળીગળગળસારમેં, ન પતિ તિની સર્વપ્ર
माद्यस्य ।
तेनांबा यदि सुतिनी, वद
वंध्या कीदृशी નામ ||Î||
અમુક શહેરમાં, ગામમાં કે સમુદાયમાં ગુણી કાણ છે ? તે કેટલા છે? તેની ગણના−ગણત્રી કરવાના પ્રારંભમાંજ જે મનુષ્યના નામ ઉપર કઠિની એટલે આંગળી પડતી નથી તેવા પુત્રની માતાને તેવા પુત્રથી જો પુત્રવાળા કહેશું તેા પછી વધ્યા કાને કહેશું ? અર્થાત જે મનુષ્યા ગુણીમાં ગણાતા નથી તેવા પુત્રાની માતા પુત્રıતી છતાં પણુ વધ્યા તુલ્ય છે. ”
આ શ્લાક ખાસ વિચારવા યેાગ્ય છે, એટલું સુચવી આ ટુંકા લેખ સમાપ્ત કરવામાં આવે છે. મહાવીર પરમાત્માના ચારિત્રમાંથી તા જે પ્રસંગ લઇએ તે રહસ્યવાળા હાય છે અને તેમાંથી સારગ્રાહી બુદ્ધિવાળા સાર ગ્રહી શકે છે. બાકી સમાન મુદ્ધિવાળા છતાં તેમની વિચારણા ઉપર બહુ આધાર રહે છે. એકને એક હકીકતમાંથી એક વિચારક મનુષ્ય ધણા અને ઉપયોગી સાર ગ્રહણ કરી શકે છે ત્યારે બીજો તેવા સાર ગ્રહણ કરી શકતા નથી. એટલુંજ નહીં પણ છદ્મસ્થ પ્રાણીઓને અગેાચર
