________________
વર્ધમાન સ્વામીની વ્યવહાયતા
૩૮૩
ઉન્નત સ્થાને પ્રતિષ્ઠિત કીધી. દરેક પ્રાણીને આત્મા
થવા તા આત્માકર્ષની ભાવના બળવાન થતાં પેાતાના ત્કર્ષ સાધવાને સંપૂર્ણ સ્વાતંત્ર્ય ખલ્યું. તેમણે જગ-પરિણીત પતિને છેડીને સંયમ ગ્રહણ કરી શકે અને પ્રાંતે બંનેના મેક્ષ થઇ શકે. ભગવાન મહાવીરે ચંદ નબાળાને પોતાની પ્રથમ શિષ્યા બનાવી. આ બનાવ તે સમય વિચારતાં કાંઇ ઓછા મહત્વના નહાતા.
તે જણાવ્યું કે માજીસ પોતેજ પેાતાના સંહારક કે ઉદ્ધારક છે. માણુસની કિંમત માણુસના ચારિત્રમાંજ રહેલી છે. પેાતે પેાતાને સમજે અને યાગ્ય માર્ગે પોતાની જીવનસરિતાને વહાવે,
જે અધિકાર અને સ્વાતંત્ર્ય તેમણે પુરૂષાને આપ્યાં તેજ અધિકાર અને સ્વાત’ત્ર્ય તેમણે સ્ત્રીઓને આપ્યાં શ્રી સ્વતંત્ર છે. અને પુરૂષસમાન છે. પુરૂષના દોષ પુરૂષને લાગે; સ્ત્રીના દોષ સ્ત્રીને લાગે. સ્ત્રી એટલે દાસી અને પુરૂષ એટલે દેવ એ માન્યતાના તેમણે નિષેધ કર્યાં; સ્ત્રી-પુરૂષ બન્ને સરખાં, સારી – ખરાબ વૃત્તિઓથી ભરેલાં, એકમેકની મદદથી સંસારવ્યવહાર ચલાવવાને સરજાયેલાં અને આત્મપ્રગતિ સાધવાને નિર્માયેલાં પાતપાતાનાં કર્મીના સ્વતંત્ર ફળભાગી છે. કાઇ કાથી એવું બંધાયલું નહિ કે કાઇપણ કારણે એક અન્યથી છૂટીજ ન શકે. પુરૂષ ઉચ્ચક્રાટના હાય અને સસાર ઉપર વિરક્તિ આવતાં જેમ રવસ્ત્રીના ત્યાગ કરી પરિવ્રાજક ( સાધુ ) ખની શકે તેમજ ઉચ્ચકેાટિની સ્ત્રી વૈરાગ્યવશ બનતાં અ
આવીજ રીતે તેમણે હલકામાં હલકી કાટિના મનુષ્યને ઉચ્ચમાં ઉચ્ચ સ્થિતિના અધિકારી બનાવ્યા. તેમને મન શુદ્ર, અંત્યજ કે ચ'ડાલનેા ભેદ નહેાતા. તેમનું સમવસરણુ સર્વ માટે ખુલ્લું હતું. તેમની દીક્ષા સા ક્રાઇ લઇ શકતું. મેતાર્ય મુનિ અને રિબળ મચ્છીના દાખલા જૈન કથાઓમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. આ રીતે અંધકાર અને ઉજાસ વચ્ચે ઝાલા ખાતા તે કાળના લેાક-માનસ ઉપર તેમણે નવા પ્રકાશ પાડયા; જીવનવ્યવહારની પુનઃટનાને નવા સદેશ આપ્યા, અનેક જીના ચીલા તાડયા અને નવી સડકા બાંધી; અંધશ્રદ્દાના અંધારાં દૂર કર્યા. સ્વતંત્ર વિચારશક્તિને લાકચિત્તમાં જાગ્રત કરી અને અવનત ભારતમાં પેાતાના ભગીરથ તપથી સવાહિની ભાગીરથીના અવતાર કીધા.
પરમાનદ
વર્ધમાન સ્વામીની ન્યવહાતા.
[ लेखक - लक्ष्मण रघुनाथ भिडे २९७ शनवार पुना. ]
सिद्धं संपूर्ण भव्यार्थसिद्धेः कारणमुत्तमम् । प्रशस्तदर्शनज्ञानचारित्र प्रतिपादनम् ॥ सुरेन्द्रमुकुटाश्लिष्ट पादपद्ममुकेसरम् । प्रणमामि महावीरं लोकत्रतयमङ्गलम् ॥
આગળ મૂકાય છે. જો જિનશાસનની શ્રેષ્ઠતા સ્વીકારી એ છીએ તેા તે અવ્યવહાર્ય છે . એમ કહેવુ. આ એક જાતની આક્ષેપકની પાતાની નાળા છે, ન કે શાસનની કાંઇક ત્રુટી. શાસનને અવ્યવહાર્ય વિશેષણ લગાડી ચાણાક્ષ વ્યવહારી કે પ્રપંચી લેાકેા પેાતાની નબળાઇ ઢાંકવા માગે તેા તેઓ તેમ ભલે કરે પણ શાસન કાં દૂષિત થતું નથી.
જિનશાસનની શુદ્ધતા આજે સૌ કાઇ સ્વીકારે છે; પણ આ શાસન વ્યવહારમાં આચરી શકાય એવું નથી એમ એક ખીજાજ પ્રકારના આક્ષેપ ક્રેટ-તેનાથી લાક બુદ્ધિવાર્ત્તિઓ હવે આગળ મૂકવા લાગ્યા છે. ખરૂં જોતાં જિનશાસન અખાધ્ય છે એજ આ ક્ષેપમાં પણ સિદ્ધ થાય છે. કેમકે આ આક્ષેપજ એવા છે કે જે ખીજા તત્વના આક્ષેપ! ન હોય ત્યારે
T
વળી અવ્યહાર્ય પણ શા માટે કહેવું? શું આ શાસન અસ્વાભાવિક છે કે આચરણુમાં ન લાવી શકાય એમ છે ? જિનશાસન તા તેવું નથી. કેમકે અનંતાનંત તીર્થંકરે એ,સિદ્દેએ, આચાય એ,
