________________
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર રહસ્ય
સ`બધમાં ઉચિત વિવેક જાળવવાની ખાસ જરૂર છે. એટલુંજ કહેવું છે.
વીરપરમાત્મા ચારિત્ર લીધા પછી પણ બ્રાહ્મણને અર્ધ વસ્ત્ર આપવા પડે દાનવૃત્તિ ને મુર્છાભાવ અને તાવે છે. છદ્મસ્થપણાના ખારવર્ષમાં એમણે જે ઉપસર્ગી સહન કર્યાં છે તે બીજો સામાન્ય મનુષ્ય તા સહન કરી શકે તેમજ નથી. એવા ઉપસર્ગીમાં પણ એમની ક્ષમા અતિ અદ્ભૂત દેખાઇ આવે છે. ચ'ડકાશીએ સર્પ વારંવાર કસે અને મૃત્યુ પમાડવા ઇચ્છે છતાં પ્રભુ તા તેના પર કૃપાના વરસાદજ વરસાવે છે. અને ‘ ચંડકાશીક ! મુઝ ! ખુઝ ! ' કહી તેને મુઝવે છે. આ મહાત્માના પ્રસંગ પડતાં પ્રથમ કષાયની બહુળતા છતાં પણ પછી તેનું કામ થઇ જાય છે. તે ખરેખરા 'મુઝે છે. અને મુનિપણાને યાગ્ય સમતા બતાવી આપે છે. એણે એ વખત દુઃખ એધું સહન કર્યું` નથી. પરંતુ શરીર ઉપરથી મમતા ઉઠી જવાથી અને સ્વપરનું વિવેચન ખરેખરૂં સમજીને અમલમાં મૂકવાથી—શરીરને પર જાણવાથી એ બધી પીડા સમભાવે સહન કરે છે-સહન કરી શકે છે, અને પ્રભુની કૃપા દૃષ્ટિથી સદ્ગતિનું ભાજન થાય છે.
કાનમાં ખીલાના ખનાર ગાવાળ ઉપર અને તે ખીલા કાઢનાર વૈદ્ય ને વણિક ઉપર પણ પ્રભુ સમ ભાવ રાખે છે. આ જેવી તેવી વાત છે? એક પ્રાણાન્ત ઉપસર્ગ કરે અને એક તેમાંથી બચાવે તે બંને ઉપર સમભાવ રહી શકે ખરા? એને આપણે ન્યાય કહીએ ખરા? ન કહીએ. પણુ અહીં ન્યાય જુદા છે. અહીં તેા તે જીવા પાત પેાતાના કર્મને વશ છે, અને ઉપકાર કે અપકાર કરીને શુભાશુભ કર્મના ભાગી થાય છે એ વિચારણા છે. તે સાથે પેાતાને અશુભ કર્મના ઉદય છે, તેમાં ગાવાળ તા માત્ર કારણીક–નિમિત્ત કારણુજ છે, એની ઉપર દ્વેષ શેતા કરવા ? જો મારે એવા અશુભ કર્મના ઉદયન હાત તા એ કાંઇપણ કરી શકત? નજ કરી શકત તા પછી વિચાર તે આપણે પૂર્વે બાંધેલા અશુભ કર્મના કરવા. ખેદ કરવા તેા તે કમ' ઉપર કે તેના બાંધનાર આત્મા ઉપર કરવા. ડૅશ વાગતાં પથ્થર
૩૯
ઉપર દ્વેષ કરવાની જેવા અયેાગ્ય દ્વેષ શેના કરવા? અહીં આવા ન્યાયની વિચારણા છે. આ કામ કરવા આવનારે પ્રભુની પીડાનું નિવારણ કર્યું નથી પરંતુ પોતાના આત્માનું કામ કરી નાખ્યું છે. શ્રેયના ઢગલા મેળવ્યા છે.
હવે સંગમના ઉપસર્ગના વિચાર કરીએ. એણે તે! ઉપસર્ગ કરવામાં બાકી રાખી નથી. પ્રાણાંત ઉપ સાઁ પણ અનેક કર્યાં છે. મેટું કાળચક્ર મૂકીને પણ છેવટ બાકી રાખી નથી. ત્યાર પછી પણ છ મહિના પર્યંત શુદ્ધ આહાર મળવા દીયા નથી. પ્રભુએ તા સાદ્ય'ત એક સરખી સમતા રાખી છે. યત્કિંચિત્ પશુ તેના ઉપર દ્વેષ કર્યાં નથી. એટલુંજ નહીં પણ જ્યારે તે થાકીને પાછે જાય છે ત્યારે પણ પ્રભુને
તે
તેના પર યાજ આવે છે. અને આ ખીચારાનું શું થશે? એ કેટલા ભવ રઝળશે ને દુઃખ પામશે ? તેના વિચારથી પ્રભુતી આંખમાં અશ્રુ આવી જાય છે. એટલા માટેજ કહ્યુ` છે કેઃ
कृतापराधेऽपि जने, कृपा मंथरतारयोः । इषद् बाष्पादयोर्भद्रं, श्री वीरजिननेत्रयोः ॥
કર્યાં છે. અપરાધ જેણે એવા જીવની ઉપર પશુ જેના નેત્રના તારા (કીકી) કૃપાયુક્ત છે અને કાંઇક આપડે આર્દ્ર થયેલ છે એવા શ્રી વીર પર માત્માના નેત્રનું કલ્યાણ થાએ। અર્થાત તે તમારૂં ભદ્ર-કલ્યાણુ કરા.
હવે વીર્ પરમાત્મા કેવળ જ્ઞાન પાળ્યા પછી ટ૦ વર્ષ વિહાર કરીને અનેક જીવેપર ઉપકાર કરી અંત સમયે પાવા પુરી પધારે છે. તે વખતના એક પ્રસંગ બહુ ચિત્તાકર્ષક લાગે છે. તે પ્રસંગ એ છે કે —મહાવીર પરમાત્મા પેાતાના અંત સમય નજીક જાણી અત્ર પાવા પુરી પધાર્યાં. ત્યાં આવ્યા પછી ગૌતમસ્વામી પેાતાની ઉપર અત્યંત રાગવાળા હેાવાથી તે અંત સમય જોઈ શકશે નહી એમ ધારી તેમને નજીકના કાઇ ગામમાં રહેનારા દેશમાં નામના શ્રા હ્મણને પ્રતિષેધ કરવા માકલ્યા. તેને પ્રતિષ્ઠાધ કરી તે પાછા પ્રભુ પાસે આવવા ચાલ્યા, ત્યાં તે આ
