________________
જૈનયુગ
ચૈત્ર ૧૯૮૩
નિર્મૂળ કરવા, કટિબદ્ધ રહેવું જોઇએ, કે જેથી પૂર્ણાંનમય સ્થાન મળે છે અને તે ન મળે ત્યાં સુધી સમ-ઇચ્છાપૂર્વક ત્યજેલ ક્ષણિક સુખ વડે ઉપાર્જન કરેલ પુણ્યના પ્રતાપે દેવલેાક વગેરે રૂડાં સ્થાના મળેજ છે. અર્થાત્ પુણ્ય, પાપ, ધ, અધમ, સ્વર્ગ, મેાક્ષ, વિગેરે પણ જગતના સત્ પદાર્થોં છે,ઇત્યાદિ.
પ્રસ્તુત તત્વાપદેશ પ્રકરણ તીર્થંકરાકત વસ્તુ દર્શાવવા માટે, અને તેમના ચરિત્રમાં અમુક પ્રસગા અસ્વાભાવિક માની શકાય નહીં એટલું સ્પષ્ટ કરવા માટેજ લખેલ છે.
૩૫૪
૩૪ વૈદ્ય ઉપનિષદે અને પુરાણો. ૩૫ બૌદ્ધ-ત્રિપિટકે!
૩૬ હર્મનયાકેાખીએ લખેલ આચારાંગસૂત્ર વાયાંગ અને કલ્પસૂત્રની પ્રસ્તાવના.
૩૭ ડૉ. હાલે લખેલ ઉપાસકદશાસૂત્રની પ્રસ્તાવના.
૩૮ યૂરાપમાંના જૈનગ્રંથાની પ્રસ્તાવના કે છુટક નિબધા વિગેરે. ૫ તત્વોપદેશ.
પ્રા॰ લાયમન કહે છે કે—હિ'દીઓએ પૂર્વજન્મની કલ્પના કરી. અને ધર્મતત્વમાં એક નવા તત્વના ઉમેરા કર્યાં. અર્થાત્ પૂર્વાંજન્મ અને સ્વ વિગેરેનું અસ્તિત્વ માનવું તે કલ્પના તરંગ છે. કિમ ખાત્રુ પણ કહે છે કે ઈંદ્ર, ઇંદ્રાલય, અને પારિજાતનું કુલ હાય એ માની શકાતું નથી. અ ત્ પરાક્ષ મનાતી વસ્તુ જગતમાં હશે, એવી સાખીતી નથી. આવાં લખાણાથી અત્યારના કેટલાક સમાજ પરાક્ષ ખનાવાથી રહિત ચરિત્રની માગણી
કરે છે.
હવે વીરચરિત્રમાં દષ્ટિ સ્થાપીએ તા આ માન્ય તામાં વિરલ આંતરૂં છે. કેમકે દેવના પ્રસંગેા બાદ કરીએ તા. વીરભગવાનના ચરિત્રમાં લગભગ નહીં જેવા પ્રાણ રહે છે. ખીજી તરફ હાલના સુધરેલા પણ ભૂત પ્રેત વિગેરેની હસ્તી તેા સ્વિકારે છે. અને તે કરતાં પણ વિશેષ પ્રમાણતા એ છે કે-શ્રી તીચૈકરાના ઉપદેશમાંજ સ્વર્ગની હૈયાતી દેખાડેલ છે તે તેમના ચરિત્રમાં સ્વગ વિગેરેને લગતા પ્રસંગે આવે તેને કઈ રીતે નકામા–નિરૂપયેાગી ગણી શકાય ? તીર્થંકરા તા ઉપદેશે છે કે–જેમ બાલ્યાવસ્થા, યુવા વસ્થા, વૃદ્ધાવસ્થા વગેરે એક છંદગીના વિભાગા છે, તેમ મનુષ્યભવ, પશુભવ, વિગેરે પણ એક સસાર જીવનના અંગેા છે. જેમ વૃદ્ઘાવસ્થામાં શાંતિ ઇચ્છનારાએ યુવાવસ્થામાં લક્ષ્મી સ`ગ્રહ કરે છે તેમ ભવિષ્યની શાંતિ ઇચ્છનારે ચાલુભવમાં કાંઇ સગ્રહ કરવાજ જોઇએ. તે માટે આભવમાં મળેલા ક્ષણિક સુખને પણ ઈચ્છાપૂર્વક ત્યજી અશાંતિને
A—તીર્થંકરા દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવથી સ્વતંત્રપણે તથા આનુષંગિકપણે છ દ્રવ્યાની પીછાણુ કરાવે છે. જેએ જ્ઞાનગોચરીમાં જણાવે છે કે—
''
જીવ અને પુદ્ગલેા વગેરે દ્રવ્યો સ્વતંત્ર સિદ્ધ્ છે. આ વસ્તુઓને કાઇએ બતાવી નથી. જગકર્તા વિશેષણુ વાળી વ્યક્તિ કેાઈ છેજ નહીં. જેમ ખાલકને રૂદન શાંત કરવા માટે “એ બાવા આવ્યે! '' ઇત્યાદિ ખેલાય છે, તેમ અજ્ઞછવાને પાપથી પાછા વાળવાને પરમેશ્વરના ડર રાખ એમ ભય સચ્ચાર કરાવવા માટે 'પડાએ કલ્પનાથી શબ્દ ઉભા કર્યાં છે. બાકી દરેક વસ્તુમાં અનંતા ધર્મો છે જે સ્વતઃ પરાવર્તન પામ્યાં કરે છે. પુ. ગલ દ્રવ્યના અણુએ બહુ સમ છે. જે સૂક્ષ્મતા માનવી જ્ઞાનથી અપ્રતકર્યું હાવાથી તદ્દન અસ્વભાવિક જેવી લાગે, પરંતુ તે અસત્યતા સાયન્સની શોધમાં સત્યતાનુજ રૂપ લ્યે છે.
શબ્દો પણ પૌલિક વસ્તુ હાઇ દ્રવ્ય છે. B—ક્ષેત્રનુ` મહરિમાણુ ૧૪/૭ રાજલેાકનું છે. જેમાં સ્વર્ગ મૃત્યુ અને પાતાળ લાકના સમાવેશ થાય છે. જીવે, સ્વમાં દેવરૂપે, મૃત્યુલેાકમાં મનુષ્ય કે પક્ષિ રૂપે, અને પાતાળમાં અસુરકુમાર કે નારકી રૂપે અવતરે છે, વસે છે, અને મૃત્યુપામી બીજે સ્થાને ચાલ્યા જાય છે.
C—સમયથી પ્રારંભીને ઉત્સણી–અવસર્પીણી સુધીના સ`કેતેા વિગેરે કાળસૂચક છે. પણ યથાર્થ રીતે કાળ મૂળ છેડા વિનાનેા-અનાદિ અનંત છે.
