________________
૫. બલવાન છતાં પણ ક્રોધી અને ઈન્દ્રિયગુલામ હોય છે.
જ્યારે એજ જીવાત્મા ખાનદાનીના સંસ્કારોથી ગુરૂકુલવાસથી સ્વાધ્યાયથી અને પોતાની વિચારશક્તિથી ઉપયાગમય બનીને જ્ઞાનમાર્ગ સ્વીકારે છે, ત્યારે એને મેહપાશ છેદાને જાય છે. માયા નાગણ દૂર ખસતી જાય છે. માન અહંકારને નશે પિતાની મેળે ઉતરતો જાય છે અને ક્રોધ નામને ભૂત પિતાને રસ્તે પડીને અદશ્ય થાય છે. ત્યારે એનું જીવન તંત્ર શાન્ત, દાન્ત તથા સરલતા આદિ તોથી સભર બને છે, તથા સમયે સમયે અસંખ્ય અને અનંત લબ્ધિઓને હસ્તગત કરતે આ જીવાત્મા એક દિવસે કેવળજ્ઞાનની લબ્ધિ પણ પ્રાપ્ત કરવા ભાગ્યશાળી બને છે. - જીવનું લક્ષણ! - કેઈપણ વસ્તુને એલખવા માટે તેના લક્ષણ તરફ ધ્યાન લગાડવું પડે છે, જેમ અમુક અમુક આકારની દવાઓથી તે તે દેવના મંદિરનું જ્ઞાન થાય છે. તેવી જ રીતે અનાદિ નિધન, તથા શબ્દ, ગન્ધ, રસ અને સ્પર્શરહિત અરૂપી આત્માનું લક્ષણ શું હોઈ શકે છે? શાસ્ત્રકાર એને જવાબ -
૨. ૩પ અક્ષણમ્ (જીવસ્ય) તત્વાર્થ સૂત્રકાર. २. नाण चदसणं चेव चरितं च तवा तहा । वीरिय उवओगो य एवं जीवस्स लक्खणं ॥
(ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર નવતત્વ પ્રકરણ) રૂ. ૩ વરવું રીવરક્ષણમ્ (આહંતદર્શન દીપિકા) ઉપર પ્રમાણે આવે છે. જીવાત્માને જાણવા માટે “ઉપગ” જ શુદ્ધમાં શુદ્ધ લક્ષણ છે.
