________________
માયાવશ જાણી બુઝીને કુટિલ (વક્ર) બનવું, ભયસંજ્ઞા વધે તે વ્યાપાર વ્યવહાર કરે, દૈન્ય વધે તેવા વિચારે સેવવાં, લેભાન્યતા, ધમહીનતા, કામુકી ભાવના વધે તેવા વ્યવહારમાં રહેવું, કીધાન્ય, અને દયાહાનિ આ આઠ દેથી મતિજ્ઞાન દૂષિત થાય છે, અને જ્ઞાન માર્ગ માટે તૈયાર થયેલ સાધક પાછો મતિજ્ઞાનાવરણીય તરફ જવાની તૈયારી કરે છે. આ કથનને ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રથી પુષ્ટ કરીએ “વારંવાર ક્રોધ કરનાર, ક્રોધ ભડકે તે પ્રયત્ન કરનાર કુટિલતાવશ ગુરૂસંબંધ વડીલ સંબંધ તેડનાર, શ્રુતજ્ઞાનને અહંકાર ખલના થતાં ગુરુનો પણ ઉપહાસ કરનાર, મિત્રે ઉપર ક્રોધ કરનાર, અત્યન્ત પ્રિય માણસની નિંદા કરનાર, અસંબંધ બેલનાર અભિમાનપષક, ઇન્દ્રિય ભેગમાં આસક્ત, અસંયમી, સંગ્રહશીલ, પક્ષપાતી, માણસ અવિનીત બને છે જેને લઈને મતિજ્ઞાનને વિકાસ સાધી શકાતું નથી પણ મતિજ્ઞાનાવરણીય કર્મની ઉપાજના જ પ્રતિ સમયે કરતા રહે છે. એવી અવસ્થામાં માણસનું જીવનતંત્ર સમ્યક્ પ્રકારે ન ચાલતા ઉધા પ્રકારે ચાલે છે. જેને લઈને પ્રત્યેક પ્રસંગે બીજા માણસ સાથે અને સમાજ સાથે સંઘર્ષ સિવાય અને એ સંઘર્ષમાંથી ઈષ્ય, વૈર વિરોધ વિગેરે માનવતાના દ્રોહી તને છોડીને એના જીવનમાં ભાગ્યે જ બીજુ કંઈ પણ દેખાતું હોય છે. આવી સ્થિતિમાં -
૧. શાને જાણકાર હોવા છતાં વિનયરહિત બને છે. ૨. રૂપવાન હોય છે છતાં દુરાચારી જીવન જીવતે હેય છે.
૩. સત્તાની વિદ્યમાનતામાં પણ અન્યાય અને પ્રપંચમાં જ રચ્યા પચ્યો રહે છે.
૪. લક્ષ્મીવાન છે છતાં દ્રવ્ય અને ભાવથી કૃપણ બને છે.
