________________
૨૨
તે ઉપયાગ છે, અર્થાત્ ઇન્દ્રિયાની શક્તિ જ્યાં સુધી પહેાંચી શકે તેટલી મર્યાદામાં રહેલા પદાર્થીના જ્ઞાનને ધારવું તે ઉપયાગ છે.
ચેાગ્ય સ્થાનમાં પદાથૅની સ્થિતિ, પ્રકાશની વિદ્યમાનતા અને દ્રવ્યેન્દ્રિયની ઉપલબ્ધિ વિગેરે બાહ્ય કારણા તથા મતિજ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમથી ઉત્પાદ્રિત લબ્ધિ એટલે સાવેન્દ્રિયરૂપ આભ્યન્તર કારણને લઈને પદાર્થાને અનુકુલ જે ચૈતન્ય પરિણામ (પદા ગ્રહણ કરવાની સ્મ્રુતિ) આત્માને થાય તે ઉપયોગ કહેવાય છે.
જૈન શાસનમાં આત્મા સ્વતઃ જ્ઞાતા, દ્રષ્ટા, અને લાતા છે, જ્યારે સંસાર જ્ઞેય, દૃશ્ય અને ભાગ્ય હાવાથી આત્મા પેાતે પાતાના ઇચ્છિત પદાર્થને મતિજ્ઞાન તથા શ્રુતજ્ઞાનરૂપ આભ્યન્ત કરણથી અને ચક્ષુરિન્દ્રિયાદિરૂપ ખાી કરણથી તથા પ્રકાશ અને યોગ્ય પ્રદેશમાં પદાર્થાની સ્થિતિના સાહચય થી ગ્રહણ કરે તેને ઉપયોગ કહે છે,
ઉપયાગની ઉપાદેયતા
કલ્યાણેચ્છુ જીવાત્માને પેાતાના કલ્યાણ માટે સ્વીકાર કરવા યોગ્ય ‘ઉપયોગ' જ છે, કારણ કે શરીરધારી આત્માને મન, વચન તથા કાયાની ક્રિયા કર્યા વગર છુટકારો નથી જ.
વૈરાગ્યપૂર્ણાંક દીક્ષિત થયેલા મુનિરાજને ગુરૂમહારાજ ઉપદેશ આપતાં કહે છે “ ક્રિયામાત્ર પછી તે મનની હાય, વચનની હાય અથવા મન, વચનપૂર્વક કાયાની હાય તે બધી
