________________
૧૩
પેાતે જ નિર્ણય કરે છે કે, જોવાયેલા માણસ પજાખી જ છે અને સ્વાદ કરાયેલે પટ્ટા મેાસ'ખીને રસ હતા. ઇન્દ્રિયા. જડ હાવાના કારણે સ્વતઃ કોઈના પણ નિશ્ચય નથી કરતી, અન્યથા મડદાં (શખ) માં પણ જ્ઞાનશક્તિ માનવી પડશે.
उपयोगः स्वस्वविषये लब्ध्यनुसारेण आत्मनः परिच्छेदः વ્યાપરઃ (શ્રી જીવાભિગમસૂત્ર ૧૬)
ભવભવાન્તરના ઉપાર્જન કરેલા જ્ઞાનાવરણીય કના કારણે વિષયાનું જ્ઞાન સ્પષ્ટ નહી થવામાં સ્પર્શેન્દ્રિયાવરણીય કર્મ, રસેન્દ્રિયાવરણીય કમ, ધ્રાણેન્દ્રિયાવરણીય કર્મ ચક્ષુરિન્દ્રિયાવરણીયક, અને શ્રવણેન્દ્રિયાવરણીય કમ કારણ છે. પરન્તુ રાધાવેધની સમાન કાઇક જ ભવમાં સખળ પુરુષાર્થ દ્વારા આવરણીય કર્માંને ખસેડીને પદાર્થોનું યથા જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની લબ્ધિ શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. તે દ્વારા આત્માના જે જ્ઞાન વ્યાપાર છે તે ઉપયેગ કહેવાય છે.
રાવણ, દુર્ગંધન, કંસ, ધવળશેઠ અને શૂભુખા વિગેરે મોટા કુળમાં જન્મેલા હેાવા છતાં પણ અનાદિકાળના અજ્ઞાન જન્મ માટે દુરાચાર પૂર્ણ કુસંસ્કાર તથા કુચેષ્ટાઓને છેડી શકયા નથી. ત્યારેજ અપેાન્તિ તામલા:' આ ન્યાયે. અધેાતિજ ફ્રીથી તેમનાં ભાગ્યમાં રહી ગઈ. જ્યારે પુણિયા શ્રાવક જેવા મહાપુરુષા જેમની પાસે પૂર્વના પુણ્યાદય નબળા હતા છતાં પણ જ્ઞાનપૂર્વકનુ' પેાતાનું જીવન હેાવાથી આત્મવિકાસ દ્વારા આત્મકલ્યાણ સાધી શકયા છે.
४. उपयोजनमुपयोगः विवक्षित कर्मणि मनसेोडभिनिવેરા: (નંદીસૂત્ર ૧૬૮)
આત્માને દુખ઼ુદ્ધિ અને સત્બુદ્ધિ નામની એ સ્ત્રીએ છે, તેમાંથી અત્યારસુધી દુખુદ્ધિના ચક્રાવે ચઢેલા આત્માએ
