Jain Sahitya Sanshodhak Khand 03 Ank 01 to 02

Author(s): Jinvijay
Publisher: Jain Sahitya Sanshodhak Samaj Puna

Page 250

'અ ૨ ]
सकुंतला रास-स्फुट विवेचन
[૨૨૨
પર વિરા- રવિરા-વૃદ્ધા. સાથઈ દીધાઆપ્યા, મેકલ્યા. વઉલાવી-ળાવી. સં. વરુ ઉપરથી થએલા ગત્યર્થ પ્રાપ્ત થઇ ધાતુ ઉપરથી જ ગૃ૦ માં પ્રેરકરૂપ વૂલાવ કે લાવ થયું છે. ચાલુ ગૂ૦ માં વળ અને વળાવે વપરાય છે. વળ્યું-પાછો ફર્યો. હિતસીખ-હિતશિક્ષા. સંભારી-યાદ આપી.
૫૩ સરવરિ-સરવરે, મૃગલોયણી–મૃગલોચના-મૃગનાં જેવાં લાંબાં અણિયાળાં નેત્રવાળી. તિહતેના. પઈસઈ-પેસે-પ્રવેશે. પરિસરિ-પાદરમાં આસપાસના ભાગમાં. મુહ-મુખ, મેં. હીયડઉં-હૈયું. - ૫૪ પોલિ-સં. કતરી, પ્રા. પાલી-પળ. ૧ નગરના અંદરના રસ્તા, ૨ નગરનો દરવાજો; અહીં બીજો અર્થ છે. વિરા અને સુંદરીને નગરની પોળમાં મૂકી મેલ્હી–મૂકી રાજ-રાજસભા માંહે જઈને તાપસ જય જય એમ કરીને બોલે છે. આ કંઠ મુનિના શિષ્ય છે એમ કહેવામાં આવતાં નૃપ પ્રણામ કરે છે અને પૂછે છે કે-આશ્રમ ઠામમાં સુખ તપ નિરાબાધ-અબાધિત છે? ઠામ-સં. રથાન પ્રા. શાક-કામ.
• તું રાજ કરતે છતે. સાત-સહિત સુતા-પુત્રી સાધિ-સાધ, પૂરાંકર. ૫૬ વારિ-સં. શારે દરવાજે. ગર્ભાધાર-ગર્ભવાળી. મઝારિ–સંવ મઝાર ઘર. હેમચંદ્ર દેશી મઝાર. મઝાર પણ વપરાય છે. અહીં “ઇ” વિશેષ લાગે છે. બમણી સાતમી વિભક્તિ થઈ છે તે પ્રાસ પૂરવા માટે.
૫૭ સંભ્રમ-સંવ બ્રમણા, બ્રાન્તિ. ઉપન્નઉ-સં૦ ૩પન્ન થયો. સંપન્નઉ– સંપ થયો. એણ– એ કણ એ દેષ થશે. કુણ—કવણ-કોણ શું. કૂડઉ-ખોટો. સોસ-સંવ રોષ અસમંજસ-સં. વિષમ, અયોગ્ય. નવિ-નહિ. રહઉ રહઉ-રહો રહો-રાખો રાખો મમ-નહિ. આલ-આળ, તહોમત. સરખાવોઅધર્મ આળ ચડાવિઓ, જે ઓછું આપ્યું અન્ન.” પ્રે. કૃત નળા; “જેણે ચડાવ્યાં આળ, બાળ રમતાં રેવડાવ્યાં –શામળ. કુણ-સં. વિષ્ણુ શું. જીવદયાપ્રતિપાલ-જીવદયા ને હમેશાં સાચવનારે.
૫૮ કિમ-શું. મૂળ વગર ઝાડ નિપજે કે? પાખઈ-પાખે, વિના. સીમ-ગામને સીમાડો, હદ. તેનું નામ જ સાંભળ્યું નથી તે પછી પરણવું તે ક્યાંથી થાય?
પક તિજ-ત્ય. વિરામ–આરામ, વિસામે,
૬૦ સંભલઉ–સાંભળો. વનરોઝ-વગડાના રોઝ પ્રાણી-કંઈ ન સમજે તેવો ખૂબક, જડભરત, જંગલી. એ રાજ મૂકીને બીજે સ્થળે શોધીને જમાઈ કરજે. કર-કરજે.
૬૧ ભૂગુટિ-ભવાં. ભીષણ-ભયંકર, ઘડહડી-ચડાવી. નારિલંપટ-વ્યભિચારી. મમ-મામા, નહિ. મંડિ-આદર. નિલ-નિશ્ચયે. - ૬૨ પ્રીછવઈ–જણાવે. સં૦ પૃછું પરથી પ્રીછવું–જાણવું–સમજવું. પ્રેરકના અર્થમાં જુઓ. દશમસ્કંધ. ક. ૧૩. બહુ રાજકાજમાં વીસરી ગઈ, પણ તે (થયું) હશે ચેકસ. નિદાનિ–ચોક્કસ.
૬૩ દષ્ટિ-દષ્ટિએ, નજરે. પરખી–પરીક્ષા કરીએ. દેવ-દેવ-દેવે. દીધઉ ઘાત–માર માર્યોફટકો કર્યો.
૬૪ નરનાહ-નરનાથ, રાજા. કપાટોપ-સંવ કેપ-કંધ અને આટોપ-વધી જવું તે. રઇ-સં. રતિ, કામ-ક્રીડા. રમતઈ-રમતમાં. વિસસ્યઉ-શો વિશ્વાસ. કુલવટહ-કુલવટને--ખાનદાનીને. હ પ્રત્યય છેઠી વિભક્તિના અર્થમાં છે. કીધું કીધે. લોપ-સં૦ નાશ.
૬૫ પૂછંતિ પૂછે છે. મુહતા–મહેતા, પ્રધાન. સં. મહત્ત. આ પદ પૂર્વ રાજકર્મચારિઓમાં ઘણું ઉંચું હતું. દક્ષિણના રાષ્ટ્રકટોના લેખમાં “મદત્તtrીન સંવષયતિ' એમ લખેલું મળે છે. આનું
Aho! Shrutgyanam