Book Title: Jain Ramayan
Author(s): Vishnuprasad Vaishnav
Publisher: Shanti Prakashan
View full book text
________________
जैनाचार्य हेमचंद्र काव्यशास्त्र के ज्ञाता थे। अपने काव्य में इन्होंने अलंकारों का भलीभांति निर्वाह किया है। त्रिशष्टिशलाकापुरुष चरित, पर्व ७ में आए सभी अलंकारों के उदाहरण यहां स्थानाभाव के कारण देने संभव नहीं हैं फिर भी मुख्य-मुख्य अलंकारों के उदाहरण प्रस्तुत किए जा रहे हैं। अनुप्रास : अनुप्रास में चारों भेद त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित में आए हैं : 33 छेकानुप्रास : इति श्रुत्वाथ पवनो ययो पवनरंहसा।
पारापत इव प्रेयस्युत्कः श्वशुरपत्तनम्। (३/२२६) वृत्त्यानुप्रास : तां मात्रवनमस्कृत्य क्षमायित्वा च ते ययुः ॥
स्वामिवत्स्वाम्यपत्येऽपि सेवकाः समवृत्तयः ॥ (३/१३२) श्रुत्यानुप्रास : ममभामंडलस्येव भ्रातुरेहि तदोकसि।
स्त्रीणां पतिगृहान्यत स्थानं भातृनिकेतनम् (९/१४) अंत्यानुप्रास : तत् कर्णान्ते नमस्कारदायिनं पुरुषं च तम्।
तदभ्यर्णे तदीयं च सपर्याणं तुरंगमम् ॥ (१०/३६) यमक : श्री कंठेनैकदा मेरोर्निवृत्तेन व्युदेक्ष्यत।
पुरुषोत्तरस्य दुहिता पदमा पद्मव रुपतः ॥ * (१/१२)
कुठारधातैराच्छिन्ना भटानामपरैभटैः।।
___ पंचशाखा : पतति स्म शाखा शाखावतीमिव ॥ (७/६९) दीपक : राजा राजसु सोऽराजद् द्विराज इवोडुष।
ग्रहेष्विव ग्रहराजः सुमेरुः पर्वतेष्विव । (४/११७) : जयानाम्न्यां च जायायां तस्याजायत नन्दन : ॥
दमयन्त : प्रियदम : कलानां निधिरिन्दुवत् (३/१६४) ३४४, ३५०, ४१९, ४५९ - ४६२, ४७३, ५४०, ५/१, ५, १७, ३१, ५७, ५८, ७९, ११५, १६९, १८८, १९६, २२१, ३५१, ,३८५, ३९९, ४१२, ४१५, ४२६, ४४०, ४६०, ६/१४, २५, २८, ३३, ५८, ६०, ६९, ७२, ९९, १०४, १०९, १४५,, १२७, १५७, २०७, २१५, २२३, २६८, २७०, २७४, २९५, ,२९९, ३०३, ३४५, ३४८, ३४८, ३४९, ३६६, ३७५, ३८१,७७, ३२, ३३, ४६, ४७, ५०, ५१, ६४, ६६, ७०,७२, ७७, ८८, १३९, १४७, १५५, १५६, १६७, १७३, १७५, ,,१८४, १९४, २०१, २०७, २१०,,, २१८,, २४६, २४८, ,२५५, ,,२९२, २९३, ३१९, ,३२८, ,३५२, ३६४, ३७१, ३७५,, ,८/३६, ४२, ४४, ५५,, ,८६, १०७, १६३, १७१, १७५, २५७, २७८, २९७, ३००, ९/ १६, २३, ३७, ३८, ४२, ४७, १०७, ११७, ११८, १४७, २२२, २२२, २२३, १०/७०, ९०, १२०, १२५, १५५, १८५, १९४, २५७, २५८, आदि स्थल। व्याजोक्ति : ददर्श तत्र तं बालं दिव्यालंकार भाषितम्।
विधाधरेन्द्रः सोऽ पुत्रः पुत्रीयन्नाददे स्वयम् ॥ प्रेयस्याः पुष्पवत्याश्चार्पयामास तमर्भक्रम । देव्यद्य सुपुवे पुत्रमिति चाधोषयत पुरि
उपमा
143

Page Navigation
1 ... 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216