________________
૧૩
કાલ વગેરેને તેના યથાર્થ સ્વરૂપમાં દર્શાવેલ છે અને જ્ઞાતા” આત્મા પણ નિત્યાનિત્ય, શુદ્ધાશુદ્ધ અને શરીરથી ભિન્નાભિન્ન બતાવેલ છે તથા જ્ઞાનનાં સાધનો (બહિરંગ) ઉપદેશાદિ અને (અંતરંગ) ક્ષપશમાદિ યથાસ્થિત રીતે વર્ણવેલાં છે. જ્ઞાનનાં મતિ, શ્રુત, અવધિ, મન:પર્યવ અને કેવળ, એ પાંચ મૂળ ભેદે, તેના (૫૧) પેટા ભેદે તથા અસંખ્ય અવાંતર ભેદ પણ સૂક્ષ્મ અને સંગત રીતિએ નિરૂપણ કરેલા છે. ક્રિયાની શુદ્ધિ માટે સંયમના (૧૭) અને ચારિત્રના (૭૦) ભેદે, તેના અસંખ્ય પ્રભેદે તથા સંયમસ્થાન બતાવેલાં છે. ક્રિયવાન આત્માની લેશ્યા તથા તેની શુદ્ધિઅશુદ્ધિ, (૧૪) ગુણસ્થાનક અને તેના અસંખ્ય ભેદ-પ્રભેદે પ્રરૂપેલા છે તથા ક્રિયાનાં (ગુરુકુલવાસાદિ)બાહ્ય તથા (વીર્યાતરાય ક્ષપશમાદિ) અત્યંતર સાધનો પણ શુદ્ધ રીતિએ વર્ણવેલાં છે. ધ્યાનની શુદ્ધિ માટે યેચ તરીકે મુક્તિ, મુક્તિસ્થાન, મુક્તિના જીવ, મુક્તિનું સુખ, ધ્યાતા” તરીકે નિત્યાનિત્યસ્વાદિ સ્વરૂપવાળે આત્મા અને ધ્યાનનાં સાધનો તરીકે બાહ્ય અત્યંતરાદિ બાર પ્રકારના તપનું સુવિસ્તૃત અને સુસંગત વર્ણન કરેલું છે, તેથી આ બધા પદાર્થો પરમ શ્રધેય છે.
, સાંગોપાંગ આરાધના - એ રીતે શ્રદ્ધા, જ્ઞાન, ચારિત્ર તથા ધ્યાન–એ ચાર અંગવાળો મુક્તિ માર્ગ, શ્રી જૈનશાસનમાં યથાસ્થિતપણે १ पंचाश्रवाद्विरमणं, पंचेन्द्रियनिग्रहश्च कषायजयः। ત્રિવિરતિ, સંચમ: સતવમેર / ૧ / -
પાંચ આસવથી વિરમણ, પાંચ ઈન્દ્રિયને વિગ્રહ, ચાર કષાયને જય તથા ત્રણ દંડથી વિરતિ, એ સત્તર પ્રકારને સંયમ છે. ૧
