________________
૬૨ : જૈનમાર્ગની પિછાણુ
કર્મ સ્થિતિ ભેદાવાથી સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેટલી જ કમસ્થિતિ ભેદાવાથી ચારિત્રની પ્રાપ્તિ થતી નથી, કિન્તુ તેથી અધિક કર્મસ્થિતિ ભેદાવાની આવશ્યકતા રહે છે. એ સંબંધી આગમમાં કહ્યું છે કે –
सम्मत्तम्मि उ लद्धे, पलिअपुहुत्तेण सावओ हुज्जा ।
चरणोवसमखयाण, सागरसंखतरा होति ॥१॥ સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ પછી બેથી નવ પલ્યોપમ જેટલી કર્મ સ્થિતિ લઘુ થયે દેશવિરતિ શ્રાવકધર્મની પ્રાપ્તિ થાય છે અને સંખ્યાતા સાગર પ્રમાણુ સ્થિતિ ઘટયા બાદ સર્વવિરતિ-સાધુધર્મની પ્રાપ્તિ થાય છે. દેશવિરતિનાં બાર વ્રતો - (૧) પ્રથમ અણુવ્રતમાં શ્રાવક ગુરુ પાસે ધર્મનું સ્વરૂપ સાંભળીને મેક્ષની અભિલાષાએ સ્થૂલ પ્રાણ–વધની વિરતિ કરે છે. પ્રાણવધની ક્રિયા બે પ્રકારે થાય છે. એક સંકલ્પથી અને બીજી આરંભથી. તેમાં માત્ર સંકલ્પથી એટલે મારવાના અભિપ્રાયથી મારવાની ક્રિયાનો ત્યાગ કરે છે, કિન્તુ ખેતી આદિના આરંભમાં થતી હિંસાનો ત્યાગ કરતા નથી.
(૨) બીજા અણુવ્રતમાં સ્થૂલ મૃષાવાદને ત્યાગ કરે છે. અહીં સ્થૂલને અર્થ દ્વિપદ, ચતુષ્પદ, ક્ષેત્ર, વાસ્તુ, હિરણ્ય, સુવર્ણ, ધન, ધાન્ય આદિ પરિસ્થૂલ અને બહુમૂલ્ય વસ્તુ વિષે અસત્ય બોલવું, તે છે. સૂક્ષ્ય વસ્તુવિષયક અસત્યની અપેક્ષાએ સ્કૂલ વસ્તુવિષયક અસત્યવાદમાં અધ્યવસાયની દુષ્ટતા વિશેષ પ્રવર્તે છે.
